Dariusz I Wielki
 
Encyklopedia PWN
Dariusz I Wielki, staropers. Dāryavuš, gr. Dareíos, z dynastii Achemenidów, ur. ok. 550 p.n.e., zm. 486 p.n.e.,
król perski od 522.
Kalendarium
Urodził się około 550 p.n.e. Wywodził się z bocznej linii dynastii Achemenidów, był synem Hystaspesa, satrapy Partii i Hyrkanii, jednak ojciec nie udzielał mu żadnej pomocy w zdobyciu i utrzymaniu władzy. Najważniejsze informacje o jego życiu czerpiemy ze słynnej „autobiografii”, jaką kazał wyryć na skale w Bisotun w językach perskim, elamickim i akadyjskim. Jest to jedno z najważniejszych źródeł historycznych dotyczących jego panowania. Obok napisu została umieszczona wielka płaskorzeźba, przedstawiająca władcę naturalnej wielkości.
Organizator państwa
Dariusz zasiadł na tronie jako uzurpator w wyniku walk o władzę, zabijając innego uzurpatora, Gaumatę. Był odnowicielem państwa perskiego. Jego dziełem był sprawny aparat państwowy zarządzający największą monarchią ówczesnego świata. Dariusz przeprowadził reformę prawa, wzorując się częściowo na prawach Hammurabiego, (tzw. rozporządzenie o słusznych przepisach). Zreformował administrację królestwa, dzieląc je na 20 satrapii o znacznej autonomii, ale podlegające władzy centralnej. Obejmowało to także wprowadzenie regularnych podatków od każdej satrapii. Wprowadził system kontroli państwowej, tzw. oczy i uszy królewskie. Zorganizował armię zawodową złożoną z 10 000 ludzi. Rozbudował system dróg wodnych (wykorzystał Indus i kanał łączący Nil z Morzem Czerwonym) i lądowych (tzw. drogi królewskie, m.in. Sardes-Suza), wprowadził do obiegu bite, złote monety, tzw. darejki. Jednak nałożone przez Dariusza podatki na prywatne transakcje handlowe spowodowały zwyżkę cen i w konsekwencji rozkład imperium.
Chociaż, jak wynika z inskrypcji, sam był żarliwym wyznawcą zoroastryjskiego Ahury Mazdy, był znany z tolerancji religijnej. W 520 potwierdził dekret Cyrusa I o odbudowie Świątyni Jerozolimskiej, finansował odbudowę świątyń w Egipcie. Zasłynął także jako budowniczy w samej Persji (Suza i Persepolis). Wobec podbitych krajów stosował tolerancyjną politykę, traktując je jako niezależne królestwa złączone osobą Króla Królów.
Wojny
Dariusz rozszerzył obszar swego imperium na Gandharę, Dolinę Indusu, Chorezm, Pamir, kaukaskie wybrzeże Morza Czarnego i Trację. Objął zwierzchnictwem Macedonię. Jego władza sięgała po Indus, Morze Śródziemne, Zatokę Perską, Pustynię Arabską, Egipt i Kaukaz. Prowadził liczne wojny, w tym przeciw Scytom (540), zamieszkującym tereny dzisiejszej Ukrainy. Po stłumieniu powstania w Jonii (499–94) dokonał inwazji na Grecję kontynentalną, chcąc ukarać jej mieszkaców za pomoc Jończykom. Rozpoczął w ten sposób tzw. wojny perskie — 492 stracił flotę u przylądka Athos, 490 poniósł klęskę pod Maratonem, a następnie 480 pod Salaminą.
Miał cztery żony: Atossę, Artystone, Fajdymię i Parmys oraz siedmiu synów. Wśród synów — przed wyruszeniem króla na wojnę z Egiptem — wybuchł spór o pierwszeństwo w inwestyturze. Ostatecznie, jak pisze Herodot „po mianowaniu Kserksesa królem Persów szykował się Dariusz wyruszyć w pole. Ale w najbliższym roku po tych wypadkach i po odpadnięciu Egiptu zdarzyło się, że tenże Dariusz podczas zbrojeń umarł — po trzydziestu sześciu ogółem latach panowania i nie było mu dane wywrzeć zemsty ani na zbuntowanych Egipcjanach, ani na Ateńczykach.” (Dzieje, VII, 4). Król Królów zmarł 486 p.n.e.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Gwardia królewska, fragment fryzu z pałacu perskiego władcy Dariusza I Wielkiego w Suzie, V w. p.n.e. — Muzeum Pergameńskie, Berlin.fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Apadana (sala audiencyjna) w Persepolis, relief przedstawiający Dariusza I Wielkiego na troniefot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Suza, sfinksy z pałacu Dariusza I — Luwr, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Dariusz I, posąg — muzeum w Teheraniefot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Persepolis, złota plakieta Dariusza I z apadany (Iran)fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bisotun, skała z inskrypcją Dariusza I w języku staroperskim, elamickim i akkadyjskim, V–IV w. p.n.e. (Iran)fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Persepolis, pałac Dariusza I (Iran)fot. B. Kaim/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Naghsz-e Rustam, grobowiec Dariusza I, ok. 550–486, z dynastii Achemenidów (Iran)fot. B. Kaim/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Persepolis, odrzwia z pałacu Dariusza Wielkiego (Iran)fot. B. Kaim/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Persepolis, ruiny pałacu Dariusza I Wielkiego fot. S. Skórska, M. Komorowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Suza, relief Zwierzę fantastyczne z pałacu Dariusza I Wielkiego w Suzie, V w. p.n.e. — Luwr, Paryż fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Persepolis (Iran)fot. W. Konikowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Gwardia królewska, fryz z pałacu Dariusza I Wielkiego w Suzie, V w. p.n.e. — Muzeum Pergameńskie, Berlin fot. L. Zielaskowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia