Danton Georges Jacques
 
Encyklopedia PWN
Danton
[dãtą̣]
Georges Jacques Wymowa, ur. 28 X 1759, Arcis-sur-Aube, zm. 5 IV 1794, Paryż,
jeden z przywódców rewolucji francuskiej 1789–99, adwokat, wybitny orator.
Kalendarium
Urodził się 28 X 1759 w Arcis-sur-Aube. Od I 1790 był członkiem Komuny Paryskiej.
Polityk, przywódca Komitetu Ocalenia Publicznego
Założyciel klubu kordelierów, od 1791 działał też w klubie jakobinów; od I 1791 administrator departamentu paryskiego, od XII 1791 zastępca prokuratora Komuny Paryskiej. Wiosną 1792 należał do zwolenników wojny, 11 VIII–11 X 1792 pełnił funkcję ministra sprawiedliwości w Tymczasowej Radzie Wykonawczej, latem i jesienią 1792 był faktycznym szefem rządu. Do legendy przeszły jego słowa wypowiedziane 2 IX 1792 — w przeddzień wybuchu I wojny koalicyjnej: „Do zwycięstwa trzeba nam odwagi, odwagi i jeszcze raz odwagi”. W Konwencie, gdzie zajmował się głównie obroną narodową i polityką zagraniczną, zasiadał na ławach „góry” (górale). W procesie Ludwika XVI głosował za karą śmierci; IV–VII 1792 był członkiem i faktycznym przywódcą Komitetu Ocalenia Publicznego; wysunął propozycję wytyczenia naturalnych granic Francji, starał się rozbić koalicję przez zawieranie odrębnych traktatów pokojowych i prowadził tajne rokowania w Berlinie, Londynie i Turynie. Pragnął porozumienia z żyrondystami, które nie doszło do skutku. Początkowo, jako inicjator powołania Trybunału Rewolucyjnego, zwalczał kontrrewolucję i „wściekłych”. Potem, będąc przywódcą jakobińskiej prawicy, atakował też (od XII 1793) robespierrystów i ich politykę terroru. Jego ataki przeciw kontrrewolucji nie przeszkadzały mu jednak kontaktować się z jej przedstawicielami (łączyły go dość bliskie, nie wyjaśnione stosunki z H.F. Dumouriezem). Był zwolennikiem polityki pobłażliwości i zgody narodowej, korzystnej dla nowej burżuazji, wzbogaconej m.in. na wykupie dóbr narodowych (sam Danton dorobił się również majątku). Zaostrzająca się walka polityczna i rozbicie hebertystów spowodowało 31 III 1794 atak M. Robespierre’a na Dantona i jego zwolenników; oskarżony o spisek przeciw rządowi i zdradę kraju Danton stanął przed Trybunałem Rewolucyjnym (2–5 IV); skazany na śmierć, wchodząc na szafot powiedział do kata: „Nie zapomnij pokazać mej głowy ludowi. Warta jest tego”. Został stracony 5 IV 1794 w Paryżu.
Człowiek, ocena historyków
Danton był postacią o wyjątkowo złożonej psychice. Porywczość i pasja, umiłowanie życia, żądza władzy i skłonność do demagogii, zarozumialstwo i cynizm łączyły się w nim z dobrodusznością, prostotą i umiejętnością dochowania przyjaźni. Patriota, bardziej niż inni współcześni mu rewolucjoniści kierował się francuską racją stanu. Realista, lubił działać, a nie teoretyzować. O ocenę Dantona toczyły się spory polityczne i historiograficzne; występowali gorący apologeci (O. Aulard) i nie mniej namiętni oskarżyciele (A. Mathiez); obecnie przeważa raczej tendencja umiarkowana (G. Lefebvre) — nie negując demagogii i korupcji Dantona, wskazuje się na jego rewolucyjny patriotyzm i nieprzeciętne talenty polityka.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Egzekucja Ludwika XVI na Placu Rewolucji, rycina z XIX w.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia