Częstochowski Okręg Przemysłowy

Częstochowski Okręg Przemysłowy,

okręg przemysłowy po obu stronach górnej Warty w rejonie Częstochowy i Zawiercia;

w początku XVII w. M. Wolski stworzył wokół Krzepic duże przedsiębiorstwo górniczo-hutnicze (w Pankach wielki piec, jeden z pierwszych w Polsce), istniały też huty szkła; szybki rozwój hutnictwa żelaza od 2. połowy XVIII w. (1782 istniało tu już 6 wielkich pieców), w 1. połowie XIX w. znaczny wzrost wydobycia rud żelaza (1840 ok. 40 tysięcy t, 12 wielkich pieców, produkcja ok. 8 tysięcy t surówki), rozwój przemysłu metalowego, a zwłaszcza — szczególnie w 2. połowie stulecia — włókienniczego (m.in. Częstochowa, Myszków, Zawiercie, Żarki); 1883 w Częstochowie pierwsza w Królestwie Polskim przędzalnia konopi, 1884 w Błesznie (obecnie część miasta Częstochowa) pierwsza wytwórnia wyrobów jutowych; 1913 przemysł włókienniczy Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego zatrudniał ok. 20 tysięcy robotników (ok. 13 tysięcy w Częstochowie). Wydobycie rud żelaza 1913 osiągnęło ok. 200 tysięcy t (pierwsze miejsce wśród rejonów górnictwa rud żelaza na ziemiach polskich); po regresie hutnictwa żelaza w latach 70. i 80. XIX w. ponowny jego rozwój od końca stulecia: 1896–1901 powstała Huta Częstochowa, 1901 uruchomiono hutę w Zawierciu; rozwijał się przemysł metalowy (odlewnie w Blachowni, Częstochowie, Porębie koło Mrzygłodu), uruchomiono produkcję cementu (1884 w Wysokiej, następnie w Łazach, Ogrodzieńcu, Rudnikach, Wrzosowej), szkła (Zawiercie), wyrobów chemicznych (Częstochowa, Rędziny) i papierniczych (Częstochowa, Myszków). W 1913 w przemyśle Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego pracowało ok. 30 tysięcy robotników (ok. 17 tysięcy w Częstochowie i ok. 9 tysięcy w Zawierciu). Znaczny rozwój przemysłu w okresie międzywojennym; 1938 były czynne w Częstochowskim Okręgu Przemysłowym 354 fabryki, zatrudniające ok. 41 tysięcy osób (ok. 16 tysięcy w przemyśle włókienniczym i odzieżowym, ok. 8 tysięcy w górnictwie i hutnictwie, tyleż w przemyśle metalowym). Podczas II wojny światowej przemysł Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego nie uległ większym zniszczeniom; po 1945 rozbudowano i modernizowano głównie hutnictwo, zwiększono wydobycie rud żelaza; rozwijał się też przemysł włókienniczy, metalowy i maszynowy oraz materiałów budowlanych.