cyrkiel

cyrkiel

[łac. circulus ‘koło’, ‘krąg’],

przybór rysunkowy zwykle złożony z 2 złączonych przegubowo ramion, służący do kreślenia okręgów i ich łuków, dzielenia odcinków, łuków, kątów oraz do odmierzania długości i przenoszenia ich na rysunek lub model.

Składa się z połączonych na jednym końcu 2 ramion zakończonych z drugiej strony: jedno ostrzem, a drugie — ostrzem, grafionem, grafitem lub grafosem (przyborem składającym się ze zbiornika z tuszem i specjalnej stalówki). Zależnie od przeznaczenia rozróżnia się cyrkle: podziałowe, drążkowe, kątowe, redukcyjne, zerowe (zerownik). Cyrkiel był stosowany już w Babilonii i Asyrii; cyrkle stalowe znano w I w. p.n.e. (znaleziono je w grobach galijskich na terenie Francji). Specjalne rodzaje cyrkli to elipsograf i cykloidograf.