Cieszkowski August, hrabia, ur. 12 IX 1814, Sucha (Podlasie), zm. 12 III 1894, Poznań,
filozof, ekonomista, działacz społeczny i polityczny;
Cieszkowski August
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
gł. przedstawiciel tzw. filozofii czynu (albo filozofii nar.), jeden z założycieli Ligi Polskiej i Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, fundator i założyciel Wyższej Szkoły Roln. w Żabikowie k. Poznania (1870); krytykował system filoz. G.W.F. Hegla (Prolegomena do historiozofii 1838, wyd. pol. 1908) i wprowadził pojęcie „czynu” jako idealnej zasady bytu i historii; koncepcja historiozoficzna Cieszkowskiego, oparta na założeniach prowidencjalizmu, wiązała przyszłość Europy z jej przebudową społ.-moralną na zasadach chrześc., w której szczególną misję przypisywał Słowiańszczyźnie, zwłaszcza zaś narodowi pol. (mesjanizm polski); gł. prace: Bóg i palingenezja (wyd. niem. 1842, wyd. pol. 1912), Ojcze nasz (1848–1906).
Bibliografia
A. Walicki Francuskie inspiracje myśli filozoficzno-religijnej Augusta Cieszkowskiego, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 1970;
A. Walicki August Cieszkowski, w: Polska myśl filozoficzna i społeczna, t.1, Warszawa 1973;
M. Sojka Neomesjanizm a recepcja Cieszkowskiego, Wrocław 1986;
S. Malepszak Żabikowo — dzieje wsi i fundacji Augusta Cieszkowskiego, Luboń 1999.
