ciąża

ciąża,

stan organizmu kobiety lub samic innych ssaków, w którym w jej macicy rozwija się zarodek;

ciąża rozpoczyna się od zapłodnienia komórki jajowej i jej implantacji w jamie macicy; w okresie zarodkowym rozwijająca się zapłodniona komórka jajowa mnoży się i różnicuje, tworząc poszczególne struktury tkankowe i narządowe zarodka; w następującym później okresie płodowym tkanki i narządy płodu dojrzewają do życia pozamacicznego; ciąża kończy się porodem — wydaleniem płodu i popłodu poza organizm matki.

Czas trwania ciąży u poszczególnych gatunków jest różny i na ogół skorelowany z wielkością, np. ciąża myszy domowej trwa 20 dni, kotki 60, świni domowej 115, krowy 282, klaczy 336, słonicy 609; są to dane przeciętne, w rzeczywistości wahają się w dość szerokich granicach, w zależności m.in. od rasy zwierzęcia. U kobiety ciąża trwa przeciętnie 280 dni, uważa się jednak, że w granicach 260 do 300 dni ciąża jest prawidłowa; zwykle precyzyjne określenie długości ciąży i daty porodu nie jest możliwe, ponieważ nie da się określić ściśle momentu zapłodnienia. W okresie ciąży zachodzą w organizmie kobiety zasadnicze zmiany, ustępujące stopniowo po porodzie; ustaje krwawienie miesięczne, ulegają przestawieniu czynności niektórych gruczołów wydzielania wewnętrznego, rozrastają się naczynia krwionośne macicy, która znacznie się powiększa, a jej ściana bierze udział w wytworzeniu łożyska, następuje rozpulchnienie i zasinienie narządów płciowych zewnętrznych, powiększenie sutków i pojawienie się siary; w miarę wzrostu płodu zwiększa się u ciężarnej tempo i intensywność przemiany materii, do czego przystosowują się: układ pokarmowy, oddechowy i krążenia, a nawet ośrodkowy układ nerwowy; w następstwie zwiększa się zapotrzebowanie organizmu kobiety na substancje odżywcze, witaminy i sole mineralne.

Pierwszym objawem ciąży jest zatrzymanie miesiączki, obserwuje się zasinienie i spulchnienie warg sromowych i ścian pochwy. W rozpoznaniu ciąży, już kilka dni po zatrzymaniu miesiączki, pomocne może być wykonanie ciążowych prób lub ocena ilościowa gonadotropiny kosmówkowej w surowicy krwi kobiety; pewne rozpoznanie ciąży w 7–10 dni od dnia zatrzymania miesiączki postawić można na podstawie badania ultrasonograficznego — uwidocznienie pęcherzyka ciążowego w jamie macicy, także diagnostyka różnicowa z ciążą pozamaciczną.

W okresie ciąży kobieta powinna znajdować się pod opieką lekarską; częstość wizyt nie powinna być rzadsza niż raz na miesiąc — sześć tygodni. Pierwszy kontakt z lekarzem powinna mieć kobieta planująca ciążę; przed planowaną ciążą jest zalecane uzupełnianie powszechnego w naszym kraju niedoboru kwasu foliowego w celu minimalizacji ryzyka wystąpienia niektórych wad rozwojowych u płodu. W okresie ciąży kobieta powinna mieć kilkakrotnie ocenianą morfologię krwi, a przy okazji każdej wizyty u lekarza wykonywane badanie ogólne moczu. Innymi badaniami, które powinna wykonać ciężarna są: grupa krwi i czynnik Rh oraz ocena obecności przeciwciał (diagnostyka konfliktu serologicznego), stężenia kreatyniny, mocznika (ocena funkcji nerek), stężenia cukru, białka, ocena obecności antygenu żółtaczki zakaźnej; przed 30. tygodniem ciąży powinien być wykonany test obciążenia glukozą (badanie przesiewowe w celu wykrycia cukrzycy ciężarnych). W okresie ciąży powinny być wykonane badania ultrasonograficzne.

Do najważniejszych powikłań ciąży należą: ciąża pozamaciczna, zaśniad groniasty, rak kosmówki, łożysko przodujące, zatrucie ciążowe i in. Patologicznym zakończeniem ciąży przed ukończonym 24. tygodniem jest poronienie, między 25. a 37. tygodniem — poród przedwczesny.