ciągnik, traktor,
pojazd z własnym napędem służący do ciągnięcia przyczep, naczep, maszyn i urządzeń roln., dział i innego sprzętu wojsk. na podwoziach jezdnych, a także do zawieszania na nim różnych osprzętów roboczych;
ciągnik
Encyklopedia PWN
zadaniem ciągnika jest dostarczenie siły ciągu, a w niektórych przypadkach mocy potrzebnej do napędu mechanizmów roboczych połączonych z ciągnikiem maszyn; ciągniki rolnicze są nazywane traktorami. Ciągniki klasyfikuje się ze względu na: przeznaczenie — rolnicze (w tym najbardziej rozpowszechnione ciągniki uniwersalne), bud., drogowe (transportowe), leśne, wojsk.; ze względu zaś na podłoże, na którym pracują — drogowe i terenowe; zależnie od konstrukcji układu jezdnego — kołowe i gąsienicowe; zależnie od osiąganej prędkości jazdy — szybkobieżne i wolnobieżne, przy czym jeśli ciągnik osiąga maks. prędkość ponad 30 km/h, wówczas (zgodnie z kodeksem drogowym) jest zaliczany do pojazdów samochodowych. Połączenie ciągnika z maszyną roln. umożliwia hak i tzw. podnośnik do narzędzi zawieszanych; system zawieszania maszyn jest najkorzystniejszy dla pracy ciągnika oraz ułatwia sterowanie i automatyczną regulację pracy maszyny roln. obrabiającej grunt; w nowoczesnym ciągniku podnośniki są coraz częściej połączone z elektroniczno-hydraulicznym układem sterowania, współpracującym z komputerem pokładowym ciągnika i wyposażonym w czujniki śledzące parametry pracy (np. prędkość obrotową kół ciągnika, zagłębienie lemieszy pługa); można optymalizować pracę ciągnika i maszyny wg wybranego kryterium, np. najmniejszego zużycia paliwa przez ciągnik lub najwydajniejszej pracy połączonej z nim maszyny.
C. rolnicze dzielą się na: c. uniwersalne — do pracy z narzędziami zawieszanymi i zaczepianymi z tyłu, z przodu lub z boku; ciągniki będące nośnikami narzędzi (mają ramę, do której są mocowane narzędzia lub maszyny roln.), zw. też samojezdnymi podwoziami; c. ogrodnicze o małych rozmiarach — do grupy tej zalicza się kosiarki gazonowe; ciągniki do upraw specjalnych — bawełny, winorośli itp. W ciężkich warunkach (teren podmokły, wzniesienia, opory gleby) lub w celu uzyskania dużej siły uciągu stosuje się ciągniki gąsienicowe. Podstawowymi zespołami uniwersalnego ciągnika rolniczego są: 1) silnik o mocy znamionowej do 220 kW (silniki małych mocy są z reguły benzynowe, o zapłonie iskrowym, natomiast większych — o zapłonie samoczynnym); 2) sprzęgła cierne, tarczowe; 3) mech. skrzynia biegów (o budowie podobnej jak w samochodach, lecz o większej liczbie biegów), w większych ciągnikach są nieraz stosowane automatyczne skrzynie biegów, skrzynia biegów ze wzmocnieniem momentu, niekiedy przekładanie hydrostatyczne; 4) tylny most, który składa się z przekładni gł. mechanizmu różnicowego, zwolnic (przekładni zębatej zwykłej lub obiegowej); 5) podnośnik hydrauliczny, który służy do podnoszenia i opuszczania zawieszonych narzędzi lub maszyn; 6) układ kierowniczy typu samochodowego, wyposażony w mechanizm wspomagający; 7) hamulce: bębnowe lub tarczowe; 8) wał odbioru mocy do napędu maszyn roln. (glebogryzarek, kosiarek, kopaczek). Nowoczesne ciągniki rolnicze kołowe stają się ostatnio gł. ruchomymi źródłami energii, zdolne są do wykonywania jednocześnie kilku prac; wyposażenie gospodarstw rolnych w ciągniki rolnicze jest jednym z gł. czynników mechanizacji rolnictwa.
C. drogowy jest z reguły szybkobieżny, kołowy, przeznaczony do ciągnięcia przyczep, naczep (także przystosowanych do mocowania kontenerów) na duże odległości; osiąga prędkość 60–90 km/h; rozróżnia się ciągniki drogowe siodłowe i balastowe; ciągnik balastowy współpracuje z przyczepą o dużej ładowności (powyżej 10 t); ciągnik siodłowy współpracuje z naczepą (przyczepą pozbawioną przednich kół), podpartą na „siodle” znajdującym się na ciągniku.
Ciągniki budowlane (np. spycharki) wyróżniają się specjalną budową układu jazdy (np. w ciągnikach kołowych — napęd na obie osie); wiele c. budowlanych jest c. gąsienicowymi.
Ciągniki wojskowe służą do ciągnięcia sprzętu artyleryjskiego (najbardziej rozpowszechnione — ciągniki artyleryjskie).
Ciągniki leśne są wyposażone w specjalny osprzęt potrzebny przy uzyskiwaniu drewna.
Pierwsze ciągniki miały napęd parowy i pojawiły się w poł. XIX w. w USA i Wielkiej Brytanii; 1917 rozpoczęto w USA seryjną produkcję ciągników z silnikami spalinowymi.
