Chiwa, Xiva,
m. w Uzbekistanie, w wilajecie chorezmijskim, nad Amu-darią i Kanałem Palvan, 32 km od stacji kol. Urgencz.
Chiwa
Encyklopedia PWN
— 59 tys. mieszk. (2010); założona na przeł. er (wykopaliska), do XVIII w. również pod nazwą Chajwak, Chiwak; od starożytności ważny ośrodek na szlaku handl. Wschód–Zachód, znany z wyrobu dywanów i tkanin (jedwab, bawełna); od pocz. IV do pocz. VIII w. w składzie Chorezmu; podbijana kolejno przez Arabów (712), Seldżuków (1043), Czyngis-chana (1221) i Timura (1388); od XVI w. do 1920 stol. chanatu chiwańskiego; zniszczona 1740 przez perskiego Nader Szaha — podupadła; po zjednoczeniu chanatu (XVIII / XIX w.) odbud., w XIX w. jeden z ważniejszych ośr. handl.-rzemieślniczych Azji Środkowej; 1873 zdobyta przez Rosję (chan uznał jej zwierzchnictwo), po zapłaceniu odszkodowania przyznała znaczne przywileje kupcom ros.; 1920–23 stol. Chorezmijskiej Lud. Rep. Radzieckiej; po podziale Azji Środkowej wg kryterium narodowościowo-plemiennego od 1924 w Uzbekistanie — jeden z ośr. rel. życia muzułmanów w ZSRR. Przemysł włók. (bawełniany, wyrób dywanów), odzieżowy, spoż., rzemiosło artyst.; znany ośr. turyst.; miasto-muzeum; stare miasto składa się z 2 części: wewn. i zewn., z których każda jest otoczona osobnym murem obronnym; meczety: m.in. Juma (XVIII w.) z licznymi drewnianymi kolumnami (XI–XIX w.) pochodzącymi z innych budowli; cytadela Kunja Ark (XVII–XIX w.), medresy z minaretami (XVIII–pocz. XX w.), mauzolea (XIV, XIX w.), pałac chana Tasz Chauli (1. poł. XIX w.), karawanseraje (XIX w.), łaźnia (XVII w.); budowle Chiwa są bogato dekorowane okładzinami ceramicznymi.
