Chaucer Geoffrey
 
Encyklopedia PWN
Chaucer
[czọ:sər]
Geoffrey Wymowa, ur. 1342 lub 1343, Londyn, zm. 25 X 1400, tamże,
najwybitniejszy poeta angielski do czasów Williama Szekspira.
Kalendarium
Urodził się 1342 lub 1343 w Londynie.
Urodził się w rodzinie handlarza win; jako chłopiec został oddany na dwór królewski, gdzie był związany zwłaszcza z księciem Janem z Gandawy, swym późniejszym mecenasem; zdobył tam praktykę w służbie urzędniczej i dyplomatycznej, podróżował wiele za granicę: był posłem we Włoszech (1372–73 i 1378–79), uczestniczył w tajnych misjach do Flandrii i Francji (1376–77). W 1374–86 pracował jako główny kontroler ceł w porcie londyńskim, został też mianowany sędzią pokoju (1385) i wybrany na członka parlamentu z okręgu Kent (1386); ostatnią jego funkcją publiczną był nadzór nad budową pałaców królewskich; Chaucer zmarł 25 X 1400 w Londynie, został pochowany w Opactwie Westminsterskim w tzw. Kąciku Poetów (Poets’ Corner), który od tego czasu stał się tradycyjnym miejscem ostatniego spoczynku najwybitniejszych poetów angielskich.
Okres francuski
Twórczość Chaucera przyjęto dzielić na 3 okresy: francuski (do 1372), włoski (1372–85) i angielski (od 1385), można bowiem dopatrzeć się w nich dominacji wpływów i tradycji literackiej tych kultur. Swoją działalność literacką Chaucer rozpoczął od przekładów fragmentów popularnego w średniowieczu poematu alegorycznego Powieść o Róży; do onirycznej alegorii powrócił w elegii The Book of the Duchess (1369, druk 1532); 1373 przystąpił do tłumaczenia na język angielski dzieła Boecjusza De consolatione philosophiae, które ukończył kilkanaście lat później.
Okres włoski
Najwybitniejszym utworem okresu drugiego jest romans wierszem Troilus i Criseyda (1385, druk 1482(?), wydanie polskie 1978); Chaucer wykorzystał w nim jeden z wątków cyklu trojańskiego, by ukazać tytułowych bohaterów w kategoriach dworskiej „religii miłości” (zdrada Criseydy została potraktowana jako wykroczenie przeciw „świętym” zasadom tej religii). Powstały wówczas także inne z reguły parafrastyczne utwory: alegoryczny poemat The Parliament of Fowles (1382, druk 1478?), w którym Chaucer nakreślił barwny obraz zgromadzenia ptaków rozprawiających o godach miłosnych (w utworze tym poeta użył po raz pierwszy nowej strofy — siedem 10-zgłoskowych wersów jambicznych w układzie rymów ab abb cc, od jego nazwiska zwana zwrotką Chaucerowską lub strofą królewską, rhyme royal, gdyż często używał jej Jakub I); poemat The House of Fame (1384, druk 1486), o poecie porwanym przez orła, zawierający refleksje filozoficzne na temat zmienności ludzkich losów i przypadkowości dobrej lub złej sławy; cykliczny poemat The Legend of Good Woman (1380–86, druk 1532), wzorowany na Przemianach Owidiusza — opowieść o sławnych w tradycji klasycznej kobietach, „męczennicach Kupidyna”.
Okres angielski — Opowieści kanterberyjskie
Ukoronowaniem twórczości Chaucera, a zarazem największym dziełem okresu angielskiego jest poemat Opowieści kanterberyjskie (1387–92, druk 1478(?), wydanie polskie w wyborze 1963, wydanie pełne 2021), najwybitniejsze osiągnięcie średniowiecznej literatury angielskiej i wspaniały obraz kultury tego okresu. Utwór ten należy do gatunku stworzonej w kulturze Wschodu i popularnej w średniowieczu opowieści o kompozycji ramowej (przypomina Dekameron G. Boccaccia); w czasie pielgrzymki z oberży w Londynie do grobu św. Tomasza w Canterbury 30 pielgrzymów, zachęconych przez oberżystę, zakłada się o to, który z nich opowie najpiękniejszą opowieść (dwie na szlaku do Canterbury i dwie w drodze powrotnej); ambitnego zadania Chaucer jednak nie wykonał, gdyż zamiast zapowiadanych 120 napisał tylko 24 opowieści; w Prologu dał wnikliwą charakterystykę zewnętrzną i psychologiczną bohaterów, tworząc wspaniałą galerię typów ludzkich oraz przegląd niemal wszystkich stanów społecznych średniowiecznej Anglii; opowieści, zróżnicowane tematycznie i formalnie, reprezentują prawie wszystkie gatunki poetyckie znane w europejskiej literaturze średniowiecznej: romans rycerski, fabliaux, bajkę zwierzęcą, exemplum.
Jakkolwiek Chaucer akceptował istniejący porządek świata, w którym żył i tworzył, w Opowieściach... można odnaleźć pewne elementy krytyki obyczajów i społecznych norm prawnych, działalnośOkres trzeci — ci hierarchów Kościoła, roli kobiet; jego krytyka jest jednak zawsze pełna tolerancji i wyrozumiałości dla ludzkich słabostek; dzieło Chaucera, o wartościach ponadczasowych i ogólnoludzkich, miało duży wpływ na formowanie się postaw odrodzeniowych w Anglii, było inspiracją dla wielu dramatopisarzy elżbietańskich (np. Szekspira), odegrało też ważną rolę w kształtowaniu się angielskiego języka literackiego.
Bibliografia
The Complete Works of Geoffrey Chaucer, ed. F.N. Robinson, London 1957.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Chaucer Geoffrey, Opowieści kanterberyjskie, miniatura, manuskrypt z XV w. — British Museum, Londyn fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Morris William, Burne-Jones Edward Coley, ilustrowana karta The Works of Geoffrey Chaucer, 1896 — W. Morris (bordiury i inicjały), E. Burne-Jones (drzeworyty) fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Morris William, stronica z Opowieści z Canterbury Chaucera fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia