Chakasja, chakaskie i ros. Chakasija, Republika Chakasji, ros. Riespublika Chakasija, chakaskie Chakasija Respublikazy,
republika w azjat. części Rosji, w Syberii Wschodniej;
Chakasja
Encyklopedia PWN
532 tys. mieszk. (2010), pow. 61,9 tys. km2, gł. Rosjanie i Chakasi; stol. Abakan; powierzchnia górzysto-wyżynna (wysokość do 2930 m); klimat umiarkowany chłodny, wybitnie kontynent.; roślinność stepowa, ponad 40% pow. lasy; podstawą gospodarki górnictwo (wydobycie węgla kam., rud żelaza, miedzi, molibdenu, ołowiu, złota) oraz przemysł, gł. włók., środków transportu (wagony, kontenery), drzewny; hutnictwo metali kolorowych; na Jeniseju Hydrowęzeł Sajańsko-Szuszeński (zniszczony 2009); hodowla bydła i owiec; uprawa zbóż (gł. pszenica) i roślin pastewnych.
Historia. Plemiona zasiedlające terytorium obecnej Chakasji prowadziły od VIII w. handel z Arabami, mieszkańcami Tybetu i in. ludami Azji Środkowej; na pocz. XIII w. podbite przez Mongołów (zniszczone sieci kanałów nawadniających); po upadku Złotej Ordy tworzyły półfeudalne księstwa (tubińskie, antyrskie), od XVI w. najeżdżane przez chanów dżungarskich (ojrackich); w XVII–pocz. XVIII w. Chakasi i ich ziemie włączeni do Rosji; po wybudowaniu na Syberii ciągu warowni (m.in. Tomska 1604 i Krasnojarska 1628) umożliwiających zbieranie daniny (jasak) nastąpiła kolonizacja ros. (odbieranie najlepszych gruntów i pastwisk); w XVIII w. wykształcił się rynek wewn., pojawiły się pierwsze huty żelaza i zaczął rozwijać się przemysł. Podczas wojny domowej w Rosji Chakasja została 1918–23 zajęta przez białą gwardię; po opanowaniu przez Armię Czerwoną w końcu 1923 utworzono chakaski powiat (ujezd) nar., 1925 przekształcony w okręg, 1930 w Chakaski Obwód Autonomiczny Ros. FSRR (do maja 1991); utworzona na pocz. 1992, Chakasja wraz z 18 innymi republikami podpisała w marcu 1992 nowy układ federacyjny o stowarzyszeniu z Rosją.
