ceramika artystyczna

ceramika artystyczna,

artystyczne ukształtowane i zdobione wyroby garncarskie, fajansowe, kamionkowe i porcelanowe.

Zależnie od rodzaju użytych surowców ceramikę artystyczną dzieli się na: wyroby garncarskie, fajansowe, kamionkowe i porcelanę; głównymi sposobami formowania ceramiki artystycznej są: najstarsze — lepienie, toczenie na kole, współczesne — odlewanie, toczenie, prasowanie z mas półsuchych; wyroby ceramiki artystycznej zdobi się przez rycie, wytłaczanie, naklejanie ornamentów, pokrywanie barwnymi polewami (angoba), szkliwami, malowanie (ręczne, drukowanie, dekalkomania), złocenie. Rozwój ceramiki artystycznej i stosowanie barwnej dekoracji są związane z rozwojem techniki; przemiany kształtu i dekoracji — ze zmianami potrzeb praktycznych (m.in. kultowych) i estetycznych, są też zależne od stylu i mody. Wyroby garncarskie są znane z młodszego paleolitu (figurki kultowe), z neolitu — formowane ręcznie, potem na kole; kształt i dekoracja przedhistorycznych naczyń użytkowych i grzebalnych stanowią jedno z kryteriów wyodrębniania kultur archeologicznych (np. kultura amfor kulistych, ceramiki sznurowej). W starożytności ceramika artystyczna występowała w basenie Morza Śródziemnego: w Egipcie (m.in. fajans), Mezopotamii, na Krecie, w starożytnej Grecji; były to wazy, drobna plastyka (tanagryjskie figurki), ceramika architektoniczna. W średniowiecznej Europie rozwijała się głównie ceramika użytkowa, m.in. kaflarstwo; w Nadrenii naczynia (kamionkowe); z Azji Mniejszej (ceramika artystyczna islamu wprowadziła nowe sposoby zdobienia) Arabowie przenieśli fajans ze szkliwem kryjącym do Hiszpanii. W renesansie ośrodkami ceramiki artystycznej były Włochy (majolika); naczynia, architektoniczna rzeźba figuralna i ornamentalna (rodzina della Robbia; Francja XVI w. — fajanse B. Palissy’ego). W baroku nastąpił dalszy rozwój fajansu (głównie Holandia — delfty, także Francja, Niemcy) oraz zainteresowanie ceramiką chińską — naśladowanie ornamentów, a zwłaszcza masy porcelanowej (porcelana w Chinach znana od VII w.). Próby wyrobu porcelany podjęto we Włoszech w XVI w. (tzw. porcelana Medici), we Francji w XVII i XVIII w. (porcelana miękka); właściwą masę porcelany zestawił 1709 w Saksonii J.F. Böttger; 1710 powstała manufaktura w Miśni; następne — w Wiedniu, Sèvres, Berlinie, Petersburgu i in.; początkowo modę w ceramice artystycznej kształtowała Miśnia, po 1756 — Sèvres (sèvrska porcelana), po rewolucji francuskiej — Wielka Brytania (wyroby J. Wedgwooda). W XIX i XX w. ulepszono procesy technologiczne, wprowadzono np. seryjne metody zdobienia; działali wybitni artyści ceramicy (m.in. P. Picasso), nastąpił rozwój wzornictwa artystycznego.

W Polsce w X w. powszechnie używano koła garncarskiego; w średniowieczu wyrabiano naczynia, kafle, płytki posadzkowe; w renesansie naśladowano majolikę; w XVII w. wyroby z Glińska i Żółkwi wzorowane na holenderskich; w XVIII w. zbudowano duże manufaktury fajansu tzw. farfurnie, w Białej Podlaskiej i Żółkwi; wysokim poziomem artystycznym wyróżniały się fajanse z manufaktur warszawskich: belwederskiej (belwederskie fajanse) i Wolffa; najsłynniejsze manufaktury porcelany w XVIII i XIX w.: Korzec (korzecka ceramika), Baranówka, Ćmielów (ćmielowska ceramika); 1880–92 majolika w Nieborowie (nieborowskie fajanse i majoliki); obecnie liczne fabryki porcelany (Ćmielów, Chodzież i in.) i fajansu artystycznego (we Włocławku); ceramikę artystyczną wyrabiają też w swych pracowniach indywidualni artyści.

Tanagryjska figurka z terenu obecnej Albanii, III w. p.n.e.

Sèvres, serwis śniadaniowy Solitaire, miękka porcelana, (Francja), 1760–70 — Muzeum Narodowe, Warszawa

Delfty, wazony, 2. poł. XVIII w. (Holandia)

Chińskie wazony porcelanowe, XVII/XVIII w. — Muzeum Narodowe, Warszawa

Wedgwood Josiah, ceramika, część serwisu — Muzeum Narodowe, Warszawa

Miśnieńska porcelana, figurka Temidy, XVIII w. — Muzeum Narodowe, Warszawa

Łużycka kultura, naczynia ceramiczne z wytłaczanymi guzami — Muzeum Archeologiczne, Warszawa

Kafel wawelski z wizerunkiem króla, warsztat Bartosza z Kazimierza,1. poł. XVI w.

Talerz z kwitnącą wiśnią i sosną przy skałach, dekoracja typu Imari (rejon Arita) przed 1721 — Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu, Kraków

Ceramika Indian Zuni