Cavendish Henry
 
Encyklopedia PWN
Cavendish
[kạ̈wəndısz]
Henry Wymowa, ur. 10 X 1731, Nicea, zm. 24 II 1810, Londyn,
angielski chemik i fizyk.
Kalendarium
Urodził się 10 X 1731 w Nicei. Pochodził z arystokratycznej rodziny, był synem lorda, administratora British Museum. Odziedziczył dużą fortunę, która umożliwiła mu prowadzenie badań naukowych. W latach 1749–53 studiował w Peterhouse College na uniwersytecie w Cambridge, lecz opuścił uczelnię przed uzyskaniem dyplomu. Potem założył własne laboratorium w Londynie, w którym pracował aż do śmierci. Od 1760 był członkiem Towarzystwa Królewskiego w Londynie. Był utalentowanym eksperymentatorem. W życiu prywatnym miał opinię wielkiego samotnika i dziwaka. Nie miał przyjaciół, bał się kobiet, poza nauką nie miał żadnych innych zainteresowań. Zmarł 24 II 1810 w Londynie. W 1871 z jego pieniędzy ufundowano placówkę badawczą jego imienia — The Cavendish Laboratory na uniwersytecie w Cambridge.
Prace z chemii
Cavendish badał chemiczne i fizyczne właściwości wytworzonych w reakcjach chemicznych gazów, które zbierał w wannie pneumatycznej nad słupem rtęci. W 1766 odkrył wodór (otrzymał go przez działanie kwasem siarkowym lub solnym na cynk lub cynę). Stwierdził, że wodór jest „palnym powietrzem” (wtedy pojęcie gazu nie było jeszcze znane) i że w czasie jego spalania powstaje woda, natomiast zmieszane „palne powietrze” z powietrzem „zwykłym” wybucha przy zetknięciu się z płomieniem. Utożsamiał wodór z flogistonem, czyli — według teorii flogistonu — bliżej nieokreśloną „materią” wydzielającą się podczas procesu spalania, nazwaną „materią ognia”. Teoria flogistonu, pochodząca z XVII w., miała wielu zwolenników. Henry Cavendish uważał więc wodór za flogiston wydzielany z metalu. Oznaczył jego gęstość. Był niezmiernie dumny, że jemu pierwszemu udało się odkryć i wyodrębnić od dawna poszukiwaną „materię ognia”. W 1772, niezależnie od D. Rutherforda, odkrył azot („powietrze przesycone flogistonem”), przepuszczając kilkakrotnie strumień powietrza przez rurę nad rozżarzonym węglem drzewnym (węgiel wiązał tlen z powietrza, tworząc dwutlenek węgla) oraz otrzymał tlen („powietrze pozbawione flogistonu”). Wykonał ok. 400 analiz powietrza atmosferycznego dowodzących, że stosunek tlenu i azotu jest w nim zawsze jednakowy. W opublikowanym 1784–85 Experiments on Air pisał o spalaniu różnych substancji, rozkładzie wody na wodór i tlen oraz o otrzymaniu wody w wyniku wyładowania elektrycznego w mieszaninie powietrza atmosferycznego z wodorem. W przeprowadzonych doświadczeniach polegających na rozkładzie powietrza przez wyładowania elektryczne stwierdził, że pozostaje zawsze reszta, wynosząca ok. 1 procenta masy wyjściowej, której nie można już dalej rozłożyć. Ten resztkowy gaz został zbadany dopiero sto lat później i nazwany argonem. Cavendish wykazał, że azot pod wpływem wyładowań elektrycznych łączy się z tlenem w związki (tlenki), które rozpuszczając się w wodzie, tworzą z nią kwas azotowy. Była to pierwsza synteza tego kwasu, wykorzystywana 200 lat później do jego przemysłowej produkcji. Obserwowane zjawiska tłumaczył zarówno na podstawie teorii flogistonowej, jak i antyflogistonowej teorii A.L. Lavoisiera.
Prace z fizyki
Cavendish prowadził też liczne prace z dziedziny fizyki. Za pomocą udoskonalonej przez siebie wagi skręceń (przyrządu do pomiaru małych sił: elektrostatycznych, magnetycznych lub grawitacyjnych), wynalezionej i zbudowanej przez J. Michella, dość dokładnie wyznaczył 1798 średnią gęstość Ziemi (a więc i stałą grawitacji). Wkład Cavendisha w rozwój badań fizycznych byłby znacznie większy, gdyby nie to, że w zasadzie nie publikował wyników swych prac, co sprawiło, że przez wiele lat pozostawały nie znane. Dopiero w 2. połowie XIX w. znaleziono jego rękopisy, które udostępnił 1879 J.C. Maxwell. Okazało się, że Cavendish prowadził pionierskie prace w dziedzinie elektrostatyki, sformułował przed Ch.A. Coulombem jedno z podstawowych praw elektrostatyki — prawo oddziaływania ładunków elektrycznych, które Coulomb ogłosił dopiero 1785 i które zwane jest prawem Coulomba. Badał pojemność kondensatorów, rozważał pojęcie potencjału elektrostatycznego. Niezależnie od J. Blacka wykrył istnienie ciepła przemiany fazowej.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Cavendish Henry, rysunek wagi skręceń skonstruowanej przez Cavendisha, za pomocą której wyznaczył 1798 gęstość Ziemi i określił jej stałą grawitacyjną fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia