Bruegel Pieter
 
Encyklopedia PWN
Bruegel
[brọ̈:chəl],
Breugel, Breughel, Brueghel, Pieter (st.) Wymowa, zw. Chłopskim, ur. między 1526 a 1530, zm. 9 IX 1569, Bruksela,
niderlandzki malarz i rysownik.
Kalendarium
Urodził się między 1526 a 1530. Od 1544(?) pracował zapewne w warsztacie P. Coecke van Aelsta w Antwerpii, 1551 wstąpił do cechu malarzy tamże. W 1552–53 odbył podróż do Włoch, z której zachowały się rysowane i rytowane pejzaże alpejskie oraz widoki miast; przebywał m.in. w Rzymie (1553) i Neapolu. W 1555 powrócił do Antwerpii, obracał się w środowisku uczonych humanistów (m.in. A. Orteliusa). W 1563 przeniósł się do Brukseli, gdzie pracował dla namiestnika Niderlandów i kolekcjonera, kardynała A.P. de Granvelle. Od ok. 1555 stale dostarczał rysunki projektowe do rycin drukowanych w antwerpskiej oficynie H. Cocka. Od 1559 używał pisowni nazwiska „Bruegel”. Zmarł 9 IX 1569 w Brukseli.
Ewolucja stylu
We wczesnym okresie twórczości Bruegel zajmował się głównie pejzażem: rysunki z widokami Alp, liczne ryciny pejzażowe wg jego projektów, obrazy: Chrystus i apostołowie na Jeziorze Tyberiadzkim (1553 — kolekcja prywatna, Nowy Jork), Port w Neapolu (Galleria Doria Pamphilj, Rzym), Pejzaż z przypowieścią o siewcy (1557 — San Diego), replika zaginionego Upadku Ikara (Musées Royaux des Beaux-Arts, Bruksela). Są to rozległe, panoramiczne widoki o wysoko umieszczonym horyzoncie; jest w nich widoczny wpływ tzw. kosmicznego typu pejzażu J. Patinira i H. met de Blesa. Później Bruegel odszedł od fantastycznej ekspresji pejzaży Patinira w kierunku bardziej spokojnego, realistycznego obrazu natury. Około 1558–1564 rysował i malował tematy religijne, alegoryczne i rodzajowe, charakteryzujące się obszerną, panoramicznie ujętą przestrzenią, w której kłębi się tłum małych figurek, rozłożonych równomiernie w grupkach na całej powierzchni kompozycji (cykle rycin Występki i Cnoty chrześcijańskie 1559–60; obrazy: Przysłowia niderlandzkie 1559 — Berlin, Walka karnawału z postem 1559, Zabawy dziecięce 1560, Samobójstwo Saula 1562, Droga krzyżowa 1564 — wszystkie w Wiedniu). W obrazach i rycinach z 1562 nawiązał do piekielno-apokaliptycznej tematyki H. Boscha (Dulle Griet — Antwerpia, Upadek zbuntowanych aniołów — Bruksela, Triumf śmierci — Prado, Madryt).
Wymowa ideowa i przesłanie moralne obrazów Bruegla
Dzieła Bruegla, o treściach moralizatorskich, opartych na filozofii Erazma z Rotterdamu oraz pokrewnych mu niderlandzkich i niemieckich humanistów, wyszydzają ludzką głupotę, skłonność do występku, grzechy chciwości, lubieżności, obżarstwa, próżniactwa, pychy, zawiści, niezgodne ze stoickim ideałem renesansowego humanizmu. Przesłanie moralne jest wyrażane poprzez symbole i przypowieści biblijne, przysłowia ludowe i antyczne, motywy z popularnej poezji i komedii oraz z pism humanistów. Podobne znaczenie mają późne dzieła artysty: Kraina lenistwa (1566 — Monachium), Taniec chłopski i Chłopskie wesele (ok. 1568 — oba w Wiedniu), Taniec pod szubienicą (1568 — Darmstadt), Mizantrop (1568 — Neapol), Złodziej gniazd (1568 — Wiedeń), Przypowieść o ślepcach (1568 — Neapol), Kaleki (1568 — Luwr, Paryż). Kompozycja tych obrazów jest klarowna, zbudowana z kilku figur — monumentalnych, modelowanych plastycznie, umieszczonych na tle realistycznego pejzażu.
Nowy typ pejzażu
Nowy typ krajobrazu wprowadził Bruegel w cyklu Pory roku (lub Miesiące) z 1565, przestrzeń stała się zwarta, horyzont niższy, zgodny z naturalną pozycją patrzenia człowieka; widok sprawia wrażenie rzeczywistego wycinka przyrody, w którą są włączone prace człowieka, poddanego rytmowi i prawom natury. Rozpowszechnił też typ pejzażu zimowego, który stał się w XVII w. specjalnością malarstwa holenderskiego (Pejzaż ze ślizgawką i pułapką na ptaki 1565 — kolekcja prywatna, Bruksela, Spis ludności w Betlejem 1566 — Bruksela, Pokłon Trzech Króli 1567 — kolekcja Reinhart, Winterthur).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Bruegel Pieter (st.), Wesele chłopskie, 1566 — Kunsthistorisches Museum, Wiedeń fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bruegel Pieter (st.), Zima, 1565 — Kunsthistorisches Museum, Wiedenfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bruegel Pieter (st.), Taniec chłopski, po 1568 — Kunsthistorisches Museum, Wiedeń.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bruegel Pieter (st.), Upadek zbuntowanych aniołów (fragment) , 1562 — Musées Royaux des Beaux-Arts, Brukselafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bruegel Pieter (st.), Wieża Babel, 1563fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bruegel Pieter (st.), Przysłowia niderlandzkie, 1559 — Gemäldegalerie, Berlin
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bruegel Pieter (st.), Walka karnawału z postem, 1559 — Kunsthistorisches Museum, Wiedeńfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bruegel Pieter (st.), Pochmurny dzień, obraz z cyklu Pory roku, 1565 — Kunsthistorisches Museum, Wiedeńfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bruegel Pieter st., Kaleki, Neapol, Galleria di Capodimontefot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bruegel Pieter st., Sianokosy, 1565 (?), Praga, Narodni Galeriefot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bruegel Pieter st., Wesoła droga pod szubienicę, 1568, Darmstadt, Hessisches Landesmuseumfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bruegel Pieter st., Zabawy dziecięce, 1560, Wiedeń, Kunsthistorisches Museumfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia