Bougainville Louis Antoine

Bougainville

[bugęwịl]

Louis Antoine de , ur. 11 XI 1729, Paryż, zm. 31 VIII 1811, tamże,

francuski żeglarz, badacz Oceanii.

Urodził się 11 XI 1729 w Paryżu. Początkowo był prawnikiem, zajmował się także matematyką; następnie wstąpił do wojska, jako oficer walczył podczas wojny siedmioletniej w Kanadzie oraz w Niemczech. W 1762 przeszedł do marynarki i 1763 został wysłany w celu założenia kolonii francuskiej na Falklandach, którą jednak wkrótce odstąpiono Hiszpanii.

Pierwsza wyprawa

W latach 1766–69 kierował na fregatach La Boudeuse i L’Étoile pierwszą francuską wyprawą dookoła świata, wysłaną w celu poszukiwania nowych terenów do kolonizacji (po utracie Kanady przez Francję 1763). W wyprawie brała udział grupa przyrodników i innych uczonych, m.in. botanik Ph. Commerson. W 1768 Bougainville wpłynął przez Cieśninę Magellana na Ocean Spokojny. Po nieudanej próbie znalezienia Wyspy Wielkanocnej odkrył kilka wysp w archipelagu Tuamotu, który ze względu na liczne mielizny oraz trudne warunki cumowania nazwał Archipelagiem Niebezpiecznym. W jego sąsiedztwie odwiedził, odkrytą zaledwie kilka miesięcy wcześniej przez Anglika S. Wallisa, wyspę Tahiti. Stąd popłynął w kierunku zachodnim na archipelag Samoa, odkrywając jego zachodnią część; w uznaniu umiejętności żeglarskich jego mieszkańców nazwał go Archipelagiem Żeglarzy. Następnie poczynił kilka odkryć w północnej części archipelagu Vanuatu (Nowe Hebrydy), gdzie m.in. udowodnił, że Espiritu Santo jest wyspą, a nie, jak sądził wcześniej P.F. de Quirós, fragmentem legendarnego lądu południowego. Bougainville ponownie odkrył Wyspy Salomona, których od czasu ich odkrycia w XVI w. przez Hiszpana A. Mendañę de Neyra nikomu nie udało się odnaleźć, z wyjątkiem Anglika Ph. Cartereta, który natrafił na nie 1766, ale nie zdawał sobie sprawy, iż są to Wyspy Salomona. Bougainville odkrył też niewielki archipelag Luizjady u południowo-wschodniego cypla Nowej Gwinei, dostrzeżony prawdopodobnie już 1606 przez L. Torresa. Stąd popłynął wzdłuż północnego wybrzeża Nowej Gwinei, potem przez Archipelag Malajski, Mauritius i wokół Przylądka Dobrej Nadziei powrócił do Francji. Bougainville zmarł 31 VIII 1811 w Paryżu.

Znaczenie podróży

Podróż Bougainville’ była jedną z najważniejszych wypraw w XVIII w. pod względem osiągniętych rezultatów naukowych, m.in. geograficznych. Dokonano doniosłych odkryć w Oceanii, znacznie wzbogacono mapę Oceanu Spokojnego oraz zgromadzono bogate materiały przyrodnicze i etnograficzne. Wyprawa przeszła też do historii jako jedno z najszczęśliwszych okrążeń Ziemi w XVIII w. — z 340 jej uczestników zmarło tylko 9 osób. Osiągniętymi wynikami i odkryciami Bougainville’a daleko przewyższył swoich bezpośrednich poprzedników, J. Byrona, Wallisa i Cartereta, a zakres jego odkryć w Oceanii jest największy przed J. Cookiem. Relacja Bougainville’a o wyprawie pt. Voyage autour du monde par la frégate du roi la Boudeuse et la flute l’Étoile (t. 1–2 1771–72) należy do najlepszych dzieł podróżniczych w światowej literaturze (w języku polskim ukazała się ze skrótami 1962 pt. Podróż Bougainville’a dookoła świata). W czasie amerykańskiej wojny o niepodległość Bougainville dowodził pomocniczą eskadrą francuską, a 1780 został marszałkiem polnym armii lądowej. Jego imieniem została nazwana największa z Wysp Salomona (Wyspa Bougainville’a), rów oceaniczny (Rów Bougainville’a) oraz zdrewniała roślina bugenwilla.