Botticelli Sandro
 
Encyklopedia PWN
Botticelli
[botticzẹlli]
Sandro Wymowa, właśc. Alessandro Filipepi, ur. 1444 lub 1445, Florencja, zm. przed 17 V 1510 (data pogrzebu), tamże,
malarz włoski; wybitny przedstawiciel renesansu.
Kalendarium
Urodził się 1444 lub 1445 we Florencji. Działał we Florencji, związany z mecenatem rodu Medyceuszy. Być może kształcił się najpierw na złotnika, od ok. 1460 uczył się malarstwa u Fra Filippa Lippiego (we Florencji lub Prato); od 1472 członek cechu malarzy we Florencji. Był autorem obrazów i fresków religijnych, jednym z głównych wskrzesicieli antycznej tematyki mitologicznej i alegorycznej, twórcą portretów. Zmarł przed 17 V 1510 (data pogrzebu) we Florencji.
Charakterystyka stylu
Styl Botticellego, wykształcony ok. 1465–1470 pod wpływem Lippiego, Pollaiouola i Verrocchia, charakteryzują: intensywność i czystość barw, na ogół jasna kolorystyka, sprawność w oddaniu perspektywy, wyrafinowanie i precyzja rysunku, dekoracyjna i ekspresyjnie splątana płynność linii; dominacja linearności nad miękkim światłocieniem, zdyscyplinowana i wyważona kompozycja. Cechy te widać już we wczesnych obrazach Botticellego: Pokłonie Trzech Króli (ok. 1465 — National Gallery, Londyn), Znalezieniu zwłok Holofernesa i Judycie (pendants, ok. 1470), Alegorii Siły (Fortezza — pierwsze datowane archiwalnie dzieło Botticellego, za którego ukończenie zapłacono, 1470 — Galeria degli Uffizi, Florencja), tondzie z Pokłonem Trzech Króli (Londyn), Św. Sebastianie (zamówienie 1473 dla Santa Maria Maggiore we Florencji, Berlin), Madonnie dell’Eucarestia, Pokłonie Trzech Króli (Galeria degli Uffizi, Florencja). W 1480 Botticelli namalował fresk Św. Augustyn w kościele Ognissanti we Florencji, w którym uwidocznił się wpływ malarstwa niderlandzkiego. W 1481–82 przebywał w Rzymie, gdzie na zlecenie papieża Sykstusa IV wraz z D. Ghirlandaio, P. Peruginem, C. Rossellim i L. Signorellim dekorował freskami ściany Kaplicy Sykstyńskiej (Młodość Mojżesza, Ukaranie Koraha, Kuszenie Chrystusa). Po powrocie do Florencji wykonał wiele dzieł o tematyce świeckiej: 4 obrazy z Historią Nastagio degli Onesti wg Dekamerona Boccaccia, powstałe z okazji ślubu Giovanniego Pucciego z Lucrezią Bini (1483), freski w Villa Lemmi Wenus i Gracje przekazują podarunki ślubne Nannie Tornabuoni i Matteo Albizzi przedstawiany Siedmiu Sztukom Wyzwolonym (1485 — z okazji zaślubin Albizziego i Tornabuoni — Luwr, Paryż), trzy obrazy dla Lorenzo de Medici: Primavera, Pallas Atena i centaur, Narodziny Wenus (1482–85). W latach 80. powstały też liczne przedstawienia Madonny ze świętymi: Madonna Bardi dla Santo Spirito (1485), tonda z kompozycją idealnie wpisującą się w koło — tzw. Madonna Raczyńskich (1477? lub ok. 1481–1483), Madonna del Magnificat (ok. 1485), Madonna della Melagrana (ok. 1485–1487) i in.
Ideowa wymowa dzieł
Ikonografia dzieł Botticellego sprzed 1490, zwłaszcza obrazów mitologicznych, była inspirowana przez idee neoplatońskie, rozwijane w kręgu Wawrzyńca Wspaniałego Medyceusza przez filozofów i poetów florenckich: M. Ficina, L. Poliziana, Ch. Landina. Około 1489 Botticelli nasilił ekspresję i dramatyzm obrazów, osiagając efekt patosu i mistycznego uniesienia. Zmiana ta bywa wiązana z wpływem mistyczno-moralizatorskich nauk G. Savonaroli; powstały wtedy obrazy: Zwiastowanie (1489), Koronacja Marii (1488–90), Opłakiwania Chrystusa (ok. 1492 — Monachium i ok. 1495 — Museo Poldi-Pezzoli, Mediolan), Mistyczne Narodziny (przełom 1500 i 1501), seria czterech obrazów z Historią św. Zenobiusza (1500–05, Londyn, Drezno, Nowy Jork), Ukrzyżowanie mistyczne (ok. 1510). Botticelli nie porzucił jednak tematyki antycznej, do kultury i tradycji staroż nawiązał w dziełach: Kalumnia Apellesa wg opisu Lukiana (ok. 1495–1500), Historia Wirginii (ok. 1499), Historia Lukrecji (ok. 1499). Zachowało się wiele rysunków Botticellego, m.in. ilustracje do Boskiej Komedii Dantego Alighieri (ok. 1490–1497).
Uczniami Botticellego byli m.in. Filippino Lippi i Jacopo del Sellaio. W XIX w. twórczość Botticellego stała się źródłem inspiracji dla prerafaelitów.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Botticelli Sandro, Madonna del Magnificat, ok. 1485 — Galleria degli Uffizii, Florencjafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Botticelli Sandro, Narodziny Wenus , 1485 — Florencja, Galleria degli Uffizi
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia