bolszewicy

bolszewicy,

1903–12 frakcja SDPRR, następnie samodzielna partia — SDPRR(b);

kadry bolszewików — zawodowych rewolucjonistów — formowane przez Lenina 1900–03, były oparte na sieci kolporterów „Iskry” . Nazwa bolszewicy powstała 1903 na II Zjeździe SDPRR i oznaczała wyłonioną w wyborach do centralnych organów grupę, która uznała się za większość (rosyjskie bolszynstwo) w partii, przeciwników określając jako mniejszość (rosyjskie mienszynstwo, mienszewicy). Do 1906 obydwie grupy stanowiły wspólną partię; 1906–12 bolszewicy tworzyli w SDPRR frakcję, 1912 na konferencji w Pradze uformowali odrębną partię SDPRR(b). Popularność i poparcie społeczne zyskali po raz pierwszy podczas rewolucji 1905–07, przygotowując — pod hasłami republiki demokratycznej z hegemonią proletariatu — powstanie zbrojne przeciw samowładztwu carskiemu. Po upadku rewolucji 1905–07 i wyjeździe Lenina na emigrację, 1910 odrodzili się organizacyjnie, dzięki funduszom II Międzynarodówki. Zaskoczeni wybuchem rewolucji lutowej 1917, początkowo w opozycji wobec kierujących radami delegatów mienszewików i eserowców. Po powrocie Lenina z emigracji (16 kwietnia) ogłosili jego program działania (tzw. tezy kwietniowe) i pod hasłem „cała władza w ręce rad” zaczęli bolszewizować rady oraz przygotowywać rewolucję proletariacką (agitacja na ogromną skalę, zwłaszcza wśród wojska, i tworzenie własnej siły zbrojnej, Czerwona Gwardia). Po obaleniu Rządu Tymczasowego utworzyli rząd zaaprobowany przez II Zjazd Rad (rewolucja październikowa), do którego, w celu pozyskania chłopów, dopuścili lewicowych eserowców (XII 1917–III 1918). Po przystąpieniu do wdrażania porządków komunistycznych 1918 zmienili nazwę partii na RKP(b), a 1925 (po połączeniu republik sowieckich) na WKP(b), 1952 przemianowaną na Komunistyczną Partię Związku Radzieckiego.

Bolszewicy w Wilnie, 1920, portret Trockiego w sali „Klubu komunistów garnizonu wileńskiego” (1920). W kole urzędowa pieczęć bolszewickiego rządy Litwy w 1920