beton

beton

[fr. < łac.],

materiał budowlany wieloskładnikowy uzyskiwany przez zmieszanie w odpowiednich proporcjach kruszywa drobnego i grubego (np. piasku i żwiru) ze spoiwem mineralnym (najczęściej cementem) i wodą, a następnie stwardnienie uzyskanej mieszanki betonowej (niekiedy pot. zw. też b.);

w zależności od technologii tworzenia mieszanki betonowej uzyskuje się beton o określonych właściwościach: konstrukcyjnych, cieplno-izolacyjnych, o wysokiej wodoszczelności, odporności na ścieranie i na mróz, żaroodporności, odporności na przenikanie promieniowania itd. Betony spoiwowe w zależności od rodzaju spoiwa dzieli się na: betony cementowe, gipsowe (gipsobeton), polimerowe (polimerobeton lub betony żywiczne), cementowo-polimerowe; w zależności od wypełniacza — na beton: ze żwirem (żwirobeton), z kruszywem z grysu, piasku, żużli (żużlobeton), keramzytu, trocin, rozdrobnionego gruntu ceglanego. Są to wszystko betony kruszywowe. Mogą one zawierać jeszcze uzupełniające wypełniacze włókniste w postaci włókien stalowych, szklanych lub syntet., noszą wtedy nazwę fibrobetonów. Osobną grupę stanowią betony komórkowe: gazobetony, otrzymywane przez dodanie do zaczynu ze spoiwem cementowym lub wapiennym składników wydzielających znaczną ilość pęcherzyków gazu oraz przez autoklawizację uformowanych z tego zaczynu wyrobów, i pianobetony, otrzymywane przez spienienie spoiwa ze zmielonym piaskiem lub popiołem oraz emulsją pianotwórczą. Zależnie od gęstości rozróżnia się: beton ciężki (gęstość powyżej 2600 kg/m³), używany m.in. do wykonywania osłon reaktorów jądr. przed promieniowaniem, beton zwykły (2200–2600 kg/m³), materiał podstawowy na konstrukcje nośne, beton lekki (poniżej 2000 kg/m³), materiał izolacji termicznej oraz konstrukcyjny, w postaci betonów komórkowych lub betonów z kruszywem lekkim. Podstawowym wskaźnikiem jakości betonu stosowanego do konstrukcji bud. jest tzw. klasa betonu, określająca jego wytrzymałość na ściskanie po 28 dniach twardnienia (dojrzewania). W grupie betonu z zastosowaniem lepiszcza rozróżnia się: asfaltobeton, mieszankę miner.-asfaltową, składającą się z asfaltu, mączki miner., piasku, miału, grysów oraz żwirów (ze względu na skład i technologię wykonania rozróżnia się: beton asfaltowy, asfalt lany, asfalt piaskowy); smołobeton, materiał używany na drugorzędne nawierzchnie drogowe w zastępstwie droższego asfaltobetonu; składa się z kruszywa (piasku i drobnego żwiru lub grysiku) i spoiwa (smoły stabilizowanej, destylowanej lub preparowanej), zmieszanych na gorąco z asfaltem. Smołobeton jest coraz rzadziej stosowany ze względu na szkodliwość dla środowiska (zawiera rakotwórcze węglowodory aromatyczne); powszechnie wprowadza się obecnie betony asfaltowe modyfikowane elastomerami. Beton znany był w starożytności, jednak jego rozpowszechnienie nastąpiło w XIX w., po wynalezieniu cementu portlandzkiego. Beton ma małą wytrzymałość na rozciąganie i w celu jej poprawienia stosuje się betony zbrojone, wśród których najbardziej rozpowszechniony jest beton zbrojony prętami stalowymi, czyli żelbet, a nieco mniej beton sprężony (o zbrojeniu wstępnie naprężonym, np. kablobeton, strunobeton).