Berlioz Hector 
, ur. 11 XII 1803, La Côte-Saint-André (dep. Isère), zm. 8 III 1869, Paryż,
francuski kompozytor i dyrygent.
, ur. 11 XII 1803, La Côte-Saint-André (dep. Isère), zm. 8 III 1869, Paryż,
Berlioz Hector
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 11 XII 1803 w La Côte-Saint-André (dep. Isère). W 1826 porzucił studia medyczne i wstąpił do konserwatorium w Paryżu. Kształcił się pod kierunkiem J.F. Lesueura i A. Reichy, będąc jednocześnie chórzystą w Théâtre des Nouveautés. W 1830 otrzymał Prix de Rome za kantatę La dernière nuit de Sardanapale i dla uzupełnienia studiów wyjechał do Włoch. Po powrocie do Francji 1831 działał jako krytyk i eseista, pisząc m.in. w „Correspondant”, „Revue Européenne”, „Gazette Musicale de Paris” i „Journal des Débats”. W felietonach przedstawiał swe poglądy estetyczne, głównie na temat roli programu literackiego w muzyce. W 1839 został konserwatorem biblioteki, następnie profesorem kompozycji w konserwatorium w Paryżu. Podczas kilkakrotnych podróży po Niemczech nawiązał kontakt z wieloma wybitnymi kompozytorami, m.in. z F. Lisztem, który zorganizował w Weimarze dwukrotnie (1852 i 1855) Tydzień Berliozowski. Festiwale te ugruntowały popularność Berlioza, zdobytą na koncertach w środkowej Europie (1845–46), Rosji (1847) i w Londynie (1848). W 1868 odbył ostatnią artystyczną podróż — do Petersburga. Zmarł 8 III 1869 w Paryżu.
Twórczość symfoniczna
Berlioz podjął w swej twórczości gatunek symfonii programowej i zarazem był twórcą nowego jej typu, który stał się podstawą dla rozwoju poematu symfonicznego. W swym głównym dziele, Symfonii fantastycznej, po raz pierwszy wprowadził w muzyce symfonicznej motyw przewodni, tzw. idée fixe; jest również twórcą symfonii dramatycznej (Romeo i Julia), nawiązującej do wokalno-instrumentalnej symfonii zapoczątkowanej przez L. van Beethovena. Był wybitnym nowatorem w zakresie instrumentacji, co wyraziło się m.in. powiększeniem składu orkiestry w Symfonii fantastycznej, wprowadzeniem w Requiem — prócz zwiększonego składu tradycyjnego — 4 dodatkowych orkiestr smyczkowych, 100-osobowego chóru, organów i tenoru solo. Stworzył nową dyscyplinę — naukę o technice orkiestracji, w której wyróżnił 2 dziedziny: instrumentację, traktującą o możliwościach gry na danym instrumencie, orkiestrację, traktującą o sposobie łączenia instrumentów w orkiestrze.
Ważniejsze utwory
Ważniejsze kompozycje: na orkiestrę — Symfonia fantastyczna (Epizod z życia artysty) w 5 częściach: Marzenia i namiętności, Scena na balu, Scena na polanie, Marsz na miejsce stracenia, Sabat czarownic (1830–31), symfonia na altówkę i orkiestrę Harold w Italii (1834), 7 uwertur, m.in. Rob Roy (1832), Korsarz (1845), Karnawał rzymski (1844); wokalno-instrumentalne — Lélio ou Le retour à la vie, poemat symfoniczny z głosem solowym (1831, dalszy ciąg Symfonii fantastycznej), Grande messe des morts (Requiem, 1837), Romeo i Julia, symfonia na sola i chóry (1839), Symphonie funèbre et triomphale na orkiestrę i chór (1840), Te Deum na 3 chóry, orkiestrę i organy (1849); opery — Benvenuto Cellini (Paryż 1838), Béatrice et Bénédict (Baden-Baden 1862), Trojanie (1856–59); legenda dramatyczna Potępienie Fausta (La damnation de Faust, Paryż 1846), trylogia biblijna L’enfance du Christ: Le songe d’Hérode, La fuite en Égypte, L’arrivée à Saïs (1854); utwory chóralne, na głos i orkiestrę, pieśni — Les nuits d’été (6 pieśni, 1840–41). Berlioz jest autorem książek: Grand traité d’instrumentation et d’orchestration modernes (1844), Voyage musical en Allemagne et en Italie — Études sur Beethoven, Glück et Weber — Mélanges et nouvelles (t. 1–2 1844), Wieczory orkiestrowe (1853, wydanie polskie 1874), Les grotesques de la musique (1859), A travers chants (1862), Memoires (t. 1–2, wydanie polskich fragmentów pt. Z pamiętników 1966). Nowe wydanie dzieł Berlioza wychodzi od 1967 pod redakcją H. MacDonalda.
