Baszkortostan
 
Encyklopedia PWN
Baszkortostan, Baszkiria, baszkirskie Baszkortostan, ros. Baszkortostan, Republika Baszkortostanu, baszkirskie Baszkort Respublikahy, ros. Riespublika Baszkortostan,
republika w europejskiej części Rosji, w Przeduralu i na stokach Uralu Południowego;
4,1 mln mieszk. (2010), pow. 143,6 tys. km2; gł. Rosjanie, Baszkirzy, Tatarzy; stol. Ufa, inne gł. m.: Sterlitamak, Saławat; zachodnia część Baszkirii równinna, wschodnia — górzysta (wysokość do 1640 m); klimat umiarkowany chłodny, kontynent.; gł. rz. Bieła; ok. 40% pow. zajmują lasy; podstawą gospodarki wydobycie i przeróbka ropy naftowej, poza tym przemysł chem., elektrotechniczny, maszyn., drzewny; wydobycie gazu ziemnego, węgla brunatnego, rud żelaza; ważny region roln.; uprawa zbóż (gł. pszenicy), roślin pastewnych, ziemniaków, buraków cukrowych, warzyw; hodowla owiec, bydła, trzody chlewnej, koni; rozwinięte pszczelarstwo.
Historia. Obszary Baszkirii zamieszkane już w paleolicie, w starożytności — przez plemiona zajmujące się rolnictwem i myślistwem, o nie ustalonej etnogenezie; od IV w. n.e. zaczęły napływać do Baszkirii plemiona koczownicze; w X–XIII w. zachodnia część Baszkirii była zależna od Bułgarii Wołżańsko-Kamskiej; 1236 Baszkiria weszła w skład Złotej Ordy, a po jej rozpadzie została podzielona między chanaty powstałe na jej gruzach; od 1552 (upadek chanatu kazańskiego) Rosja stopniowo zagarniała ziemie i plemiona baszkirskie; większość ludności baszkirskiej pozostała przy dawnej wierze — islamie; ucisk nar. spowodował, że Baszkirzy w XVII–XVIII w. organizowali powstania antyros., a 1773–75 brali udział w wojnie chłopskiej J. Pugaczowa; w XIX w. znaczenie Baszkirii wzrosło w związku z eksploatacją bogactw naturalnych Uralu i budową Kolei Transsyberyjskiej; po zdobyciu władzy przez bolszewików, w marcu 1919 proklamowano Baszkirską ASRR ze stol. w Ufie (od 1922). Po ogłoszeniu suwerenności 1991 (i upadku ZSRR) Baszkiria nazwała się Baszkortostanem; początkowo wystąpiła z wnioskiem o utworzenie, wspólnie z Tatarstanem, Rep. Środkowonadwołżańskiej, jednak 31 III 1992 Baszkiria razem z 18 innymi byłymi republikami autonomicznymi podpisała w Moskwie układ o federacji z Rosją i jako niezależna republika Federacji Ros. przejęła od 1993 kontrolę nad życiem gosp. (m.in. wydobycie i sprzedaż bogactw naturalnych) i polit. kraju.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia