badeńska kultura, zw. też kulturą ceramiki promienistej,
archeol. kultura środkowoeur. eneolitu rozwijająca się w 2. poł. III tysiąclecia p.n.e.;
badeńska kultura
Encyklopedia PWN
występowała na rozległych obszarach — od południowej Polski (rejon Krakowa) po północną Serbię i od Dolnej Austrii i Czech po zachodnią Rumunię; nazwa od m. Baden w Dolnej Austrii (stanowisko w jaskini Königshöhle); silnie regionalnie i chronologicznie zróżnicowana, tworzyła w różnych fazach wiele ugrupowań lokalnych; wykształciła się na podłożu kultury lendzielskiej, przy znacznym udziale kultury pucharów lejkowatych z północy i oddziaływań bałkańsko-anatolijskich z południa; wydziela się 3 fazy rozwojowe określane jako: horyzont wczesny, klas. — apogeum jej rozwoju, oraz późny. Osadnictwo k.b. wkroczyło na tereny b. wysoko położone, zasiedlając niejednokrotnie jaskinie (Spisz), ale spotyka się też osady na urodzajnych nizinach; często zakładano osady w miejscach z natury obronnych, które dodatkowo fortyfikowano murami i basztami (m.in. Hlinsko na Morawach); domy budowano małe, jednorodzinne; w hod.-roln. gospodarce dominowała hodowla (bydło, świnie), co m.in. poświadczją specjalne zagrody dla bydła — kraale. Zmarłych grzebano niespalonych w pozycji skurczonej, niekiedy wraz ze zwierzętami; znane są wypadki ciałopalenia z użyciem popielnic twarzowych, a także groby symbol.; różnorodna ceramika — kształy, zdobnictwo; nieliczne są wyroby miedziane, gł. ozdoby; narzędzia wykonywano z krzemienia, kamienia i kości. Wierzenia, praktyki magiczne i pewne elementy organizacji społ. ukazują groby ludzi ze zwierzętami pociągowymi (bydło) symbolizującymi zaprzęg, groby samych zwierząt, plastyka zoo- i antoporficzna (kult Bogini Matki). Istotnym zjawiskiem w k.b. była znajomość czterokołowego wozu, poświadczona znaleziskiem modelu z Budakalász na Węgrzech. Szeroko promieniwały oddziaływania k.b.; w Polsce widoczne na Dolnym Śląsku i na Kujawach (w kontekście późnej fazy kultury pucharów lejkowatych), a także w rejonie górnego Renu i środkowej Łaby; z oddziaływaniami tymi wiązały się rozległe kontakty wymienne, których istnieniu przypisuje się powstawanie ufortyfikowanych osad jako „faktorii handl.” (m.in. Hlinsko na Morawach). Rozwój k.b. nastąpił w okresie wielkich przemian, gdy w środkowej Europie rozpoczął się zanik wielkich kultur neolitycznych i wczesnoeneolitycznych, a jeszcze nie nastąpiła stabilizacja właściwa rozwiniętej epoce brązu.
