Avogadro di Quaregna Amedeo

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Avogadro di Quaregna

[awogạdro di k^uarẹnja]

Amedeo , ur. 9 VIII 1776, Turyn, zm. 9 VII 1856, tamże,

włoski fizyk i chemik, z wykształcenia prawnik.

Urodził się 9 VIII 1776 w Turynie. Avogadro 1796 ukończył studia prawnicze i przez trzy lata prowadził praktykę prawniczą. Bardzo interesował się naukami przyrodniczymi, co skłoniło go do pobierania prywatnych lekcji w dziedzinach matematyki i fizyki oraz uzupełniania wiedzy z zakresu nauk przyrodniczych we własnym zakresie. W latach 1801–06 był sekretarzem prefektury w Eridano. W 1806 został zatrudniony na stanowisku demonstratora (doświadczeń) na uniwersytecie w Turynie, a w latach 1809–20 był profesorem filozofii naturalnej w Collegium w Vercelli. W latach 1820–22 i 1834–50 był profesorem fizyki matematycznej uniwersytetu w Turynie (była to pierwsza profesura w tej dziedzinie). Avogadro jest autorem m.in. Fisica de’corpi ponderabili ossia Trattato della constitutione generale de’corpi (tomy 1–4 1837–41). Zmarł 9 VII 1856 w Turynie.

Badania

W 1811 Avogadro zauważył sprzeczność między przyjętą teorią atomistyczną J. Daltona a odkrytym przez L.J. Gay-Lussaca prawem stosunków objętościowych (które głosi: w tych samych warunkach ciśnienia i temperatury objętości reagujących ze sobą substancji gazowych mają się do siebie jak małe liczby całkowite). Dalton terminem atomy określał „ostateczne cząstki”, jak wówczas pisano za Newtonem, zarówno pierwiastków, jak i związków chemicznych (cząstki tych pierwszych nazywał atomami prostymi, drugich — atomami złożonymi). Avogadro jako pierwszy wprowadził ich rozróżnienie. Jako najmniejsze cząstki materii określił: molecules elementaires — atomy w dzisiejszym rozumieniu, molecules integrantes — cząsteczki pierwiastków, i molecules constituantes — atomy pierwiastków jako części składowe cząsteczek związków. Uczony na podstawie przeprowadzonych doświadczeń stwierdził, że jednakowe objętości gazów w tej samej temperaturze i pod tym samym ciśnieniem zawierają taką samą liczbę cząsteczek (liczba Avogadra, prawo Avogadra), z czego wywnioskował, że cząsteczki chloru, tlenu, wodoru i azotu w stanie gazowym są dwuatomowe. Rozpowszechnione wówczas teorie (Daltona i J.J. Berzeliusa) wykluczały istnienie cząsteczek złożonych wyłącznie z takich samych atomów, więc wniosek ten nie został od razu uznany. Jego odrzucenie spowodowało, że w obliczeniach chemicznych w dalszym ciągu za jednostkę ciężaru atomowego przyjmowano cząsteczkę wodoru (H₂), uważając, że jest pojedynczym atomem.

Avogadro di Quaregna wskazał, że jeśli te same objętości gazów zawierają taką samą liczbę cząsteczek, to stosunek mas tych objętości gazów powinien być równy stosunkowi mas ich cząsteczek.

W czasach Avogadra temu samemu związkowi przypisywano różne wzory. Przyjęcie hipotez Avogadra pozwoliłoby na prawidłowe obliczenie mas cząsteczkowych i podanie wzorów sumarycznych wielu prostych związków. W latach 1814–21 Avogadro di Quaregna prawidłowo określił wzory, m.in. tlenku węgla, alkoholu etylowego, mocznika, związków siarki i fosforu.