Arizona 
,
stan w południowo-zachodniej części USA, przy granicy z Meksykiem;
, Arizona
Encyklopedia PWN
pow. 295,3 tys. km2, 6,5 mln mieszk. (2008), w tym ok. 250 tys. Indian; stol. — Phoenix, gł. m. — Tucson. Większą część powierzchni zajmuje Wyż. Kolorado, najwyżej wzniesiona w środkowej części (wyż. Mogollon, wys. 2000–2500 m); klimat podzwrotnikowy i zwrotnikowy wybitnie suchy; średnia temp. w lipcu 35°C (maks. do 55°C) — najwyższa w Ameryce Północnej; gł. rz.: Kolorado, Gila; półpustynne stepy z kaktusami, na południowym zachodzie pustynie, na wyż. Mogollon lasy z sosną żółtą (Pinus ponderosa); na terenach półpustynnych i pustynnych parki nar.: Wielkiego Kanionu (wpisany na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO), Saguaro, Organ Pipe Cactus. Wydobycie rud miedzi (bogate złoża), cynku, ołowiu, uranu i molibdenu, srebra, złota oraz pumeksu; kaskada elektrowni na rz. Kolorado (gł. Hoover Dam, Davis, Laguna); hutnictwo miedzi, przemysł maszyn., elektrotechniczny i elektronicznych, lotn.; hodowla bydła i owiec; w dolinach rzek (sztuczne nawadnianie) uprawa bawełny, pszenicy, sorgo, drzew owocowych, warzyw; przez terytorium Arizony biegną transkontynent. linie kol. i drogowe; rozwinięta turystyka.
Historia. W okresie prekolumbijskim na terenie obecnej Arizony rozkwit cywilizacji indiańskiej — jej pozostałością są puebla (obecnie pomniki nar.); 1540 dotarli do Arizony Hiszpanie; do 1821 należała do hiszp. wicekrólestwa Nowej Hiszpanii, od 1821 — do Meksyku, pozostając w zasięgu wpływów USA; brak wody nie sprzyjał osadnictwu; po wojnie meksykańskiej 1846–48 większość obszaru Arizony została włączona do USA; 1853 Stany Zjedn. zakupiły pozostałą część Arizony (tzw. zakup Gadsdena). Arizona należała do utworzonego 1850 terytorium Nowy Meksyk; początki osadnictwa dopiero w 2. poł. XIX w., po odkryciu złota (1858) i rozpoczęciu prac irygacyjnych. Podczas wojny secesyjnej 1862 Arizonę proklamowano skonfederowanym terytorium, ale po zwycięstwie Unii nad konfederatami 1863 utworzono terytorium Arizony w ramach Unii, 1912 przyjęte do Unii jako stan. Federalny program nawodnienia Arizony (1911 zbud. zaporę Roosevelt Dam, 1936 — zaporę Hoover Dam) umożliwił rozwój rolnictwa.
