Apeniny

Apeniny, Appennino, Appennini,

łańcuch górski na Półwyspie Apenińskim, we Włoszech i częściowo San Marino;

ciągną się od przełęczy Cadibona po Cieśninę Mesyńską; długość 1350 km, średnia wysokość 1200 m, maksymalna 2912 m (szczyt Corno Grande w masywie Gran Sasso d’Italia). Apeniny powstały w orogenezie alpejskiej; zbudowane głównie ze skał mezozoicznych i trzeciorzędowych ujętych w fałdy i płaszczowiny; skały paleozoiczne odsłaniają się w jądrach stref antyklinalnych w Apeninach Środkowych i Apeninie Toskańsko-Emiliańskim oraz w hercyńskich masywach śródgórskich (Apenin Kalabryjski); z fałdowaniem był związany silny wulkanizm (rozległe pokrywy lawowe); ruchy tektoniczne w Apeninach nie zostały jeszcze zakończone, o czym świadczą częste trzęsienia ziemi. Apeniny dzielą się na: Apeniny Północne (do źródeł Tybru), Apeniny Środkowe (do rzek Volturno i Sangro) i Apeniny Południowe; zachodnie podgórza Apeninów tworzą Preapenin Tyrreński, wschodnie — Preapenin Adriatycki. Apeniny Północne zbudowane głównie ze zlepieńców, piaskowców i margli, odznaczają się łagodnością form grzbietowych. Apeniny Środkowe, zbudowane głównie z wapieni i dolomitów, składają się z masywów górskich o spłaszczonych wierzchowinach i stromych stokach; oprócz małych form krasowych (leje, uwały, żłobki) powstały tu rozległe obniżenia bezodpływowe (kotliny krasowe); w najwyższym piętrze ślady zlodowacenia plejstoceńskiego (cyrki, żłoby lodowcowe, mutony). W północnej części Apeninów Południowych wznoszą się wapienne stoliwa silnie skrasowiałe, na południe od zapadliska rzeki Crati — masywy krystaliczne. Częste trzęsienia ziemi powodują ześlizgiwanie się zwartych mas zwietrzelinowych i skalnych ze stoków (liczne obrywy skalne i osuwiska). Klimat górski w strefie podzwrotnikowej (typu śródziemnomorskiego); ilość opadów silnie uzależniona od rzeźby terenu i ekspozycji stoków; najniższe opady (600–800 mm) na wschodnich stokach i w kotlinach, najwyższe (2000–3000 mm) na południowym zachodzie; wysoko w górach zimą tworzy się pokrywa śnieżna (najdłużej utrzymuje się w Apeninie Abruzyjskim — ok. 3 miesiące). W Apeninach mają źródła rzeki: Tyber, Arno, Volturno; potoki górskie niosą duże ilości rumoszu, w lecie wysychają. Na stokach lasy zrzucające liście na zimę: dębowe i kasztanowe (do 900 m na północy i 1100 m na południu) oraz bukowe z niewielką domieszką jodły (do 1550 m na północy i 1700 m na południu), powyżej — murawy alpejskiej; uprawa oliwek sięga do wysokości 1000 m; w dolnym piętrze uprawa winorośli i drzew owocowych; pasterstwo, gospodarka leśna; ważny region turystyczno (zwłaszcza Apenin Liguryjski) i sportów zimowych (Apenin Abruzyjski).

Apeniny, grupa górska San Benedetto (Włochy)