Antyle
 
Encyklopedia PWN
Antyle, ang. i fr. Antilles, hiszp. Antillas, hol. Antillen,
wyspy w Ameryce Środkowej;
w Indiach Zachodnich; ciągną się łukiem dł. ok. 4500 km od płw. Jukatan w Meksyku do wybrzeży Wenezueli; tworzą granicę między M. Karaibskim a Zat. Meksykańską i otwartym O. Atlantyckim; powierzchnia 221 tys. km2, 40 mln mieszk. (2003); na Antylach leży 13 państw i 9 terytoriów zależnych; dzielą się na Wielkie Antyle, pochodzenia kontynent. i Małe Antyle, gł. pochodzenia wulk. i koralowego; do Wielkich Antyli należą wyspy: Kuba, Haiti, Puerto Rico, Jamajka; Małe Antyle obejmują: W. Nawietrzne, Trynidad i Tobago oraz W. Zawietrzne (wyspy u północnego wybrzeży Wenezueli, największe: Margarita, Bonaire, Curaçao i Aruba).
Historia. Zamieszkane przez Indian Arawaków i Karaibów, odkrywane 1492–1504 przez K. Kolumba; posiadłość Hiszpanii (Indie Zachodnie) z centrum adm. na Hispanioli (ob. Haiti), baza hiszp. konkwisty w Ameryce; od 1. poł. XVII w. osadnictwo z Anglii, Francji, Danii i Holandii (Antyle Holenderskie); po skolonizowaniu wysp gwałtowny spadek liczby Indian. W XVII–XVIII w. przez Antyle wiódł gł. szlak handl. z Europy do Hispanoameryki, Antyle stanowiły przedmiot walk między eur. mocarstwami. Źródłem wielkiego bogactwa Antyli, zwłaszcza w XVIII w., była uprawa i przetwórstwo trzciny cukrowej (brytyjskie Antyle) oraz handel niewolnikami z Afryki (od 1502); od końca XVIII w. Antyle traciły znaczenie (stopniowy upadek plantacji trzciny cukrowej na bryt. i francuskich Antylach, nowe powiązania handl. państw Ameryki Łac. z Europą, likwidacja handlu niewolnikami i niewolnictwa); w XIX w. pierwsze niepodległe państwa (Haiti, Dominikana), dominacja polityczna Wielkiej Brytanii, gosp. — hiszpańskich Antyli, zwłaszcza Kuby (wielkie plantacje trzciny cukrowej, nowe rynki zbytu w USA); od końca XIX w. zależność polit. i gosp. hiszpańskich Antyli od USA. W XX w. liczne interwencje zbrojne USA, m.in. na Haiti, Kubie, w Dominikanie i Grenadzie (dążenie do utrzymania hegemonii). Podczas II wojny światowej bazy wojsk. USA na wyspach amer. i bryt.; po wojnie dekolonizacja brytyjskich Antyli: 1958–62 Federacja Indii Zachodnich, następnie niepodległe państwa: Jamajka, Trynidad, Barbados, Grenada, Dominika, Saint Lucia, Saint Vincent, Antigua i Barbuda, Saint Kitts i Nevis; od lat 60. próby ich integracji gosp. i polit.: 1967 Karaibskie Stow. Wolnego Handlu (CARIFTA), od 1973 Karaibska Wspólnota i Wspólny Rynek (CARICOM), 1981 Organizacja Państw Wschodnich Karaibów (OECS); na Antylach pozostały nieliczne posiadłości bryt., fr., hol. i USA.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Grenada, suszarnie ziarna kakaowego na plantacji Dougaldston Estate (Antyle) fot. M. Dzwonkowska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Pelée, zbocza wulkanu (Antyle, Martynika) fot. M. Dzwonkowska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Saint Lucia, zatoka Marigot Harbour fot. M. Dzwonkowska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia