Anschluss

Anschluss

[ạnszlus; niem., ‘przyłączenie’] ,

koncepcja polityczna włączenia Austrii do Niemiec wysuwana przez nacjonalistów niemieckich i wielkoniemieckich nacjonalistów austriackich po upadku monarchii austro-węgierskiej 1918, zrealizowana przez III Rzeszę 1938.

Idea Wielkich Niemiec narodziła się już w połowie XIX w.; ożyła w czasie I wojny światowej w warunkach nieuchronności rozpadu monarchii habsburskiej na suwerenne państwa narodowego, w przekonaniu o niezdolności Austrii do samodzielnej egzystencji w nowych granicach. Za A. opowiadali się początkowo przedstawiciele ruchu wielkoniemieckich, Partii Chrześcijańsko-Społecznej oraz socjaldemokraci austriaccy (m.in. O. Bauer, V. Adler, K. Renner); zgodnie z uchwałą Tymczasowego Zgromadzenia Narodowego z 12 XI 1918 nowa republika wyraziła gotowość przyłączenia do Niemiec i przyjęła nazwę Republiki Niemmiecko-Austriackiej. Po I wojnie światowej zwycięskie mocarstwa zabroniły Niemcom przyłączenia Austrii (paragraf 80 wersalskiego traktatu pokojowego z 28 VI 1919), natomiast Austrii uniemożliwiły rezygnację z suwerenności bez zgody Rady Ligii Narodów (w traktacie z Saint-Germain-en-Laye z 10 IX 1919) i zmusiły ją do zmiany nazwy państwa na Republikę Austrii. Koncepcja A. odżywała w późniejszych latach, szczególnie w okresach znacznych trudności ekonomiczne i społeczne w Austrii, która liczyła na daleko idącą pomoc Niemiec. Po 1933 do realizacji A. dążyli głównie austriaccy hitlerowcy z NSDAP; tolerowanie w Austrii ruchu hitlerowskiego, który coraz bardziej umacniał swoją pozycję w życiu politycznym kraju, doprowadziło, po kolejnych ustępstwach wobec Rzeszy, do przekazania 11 III 1938, zgodnie z niemieckim żądaniami, władzy w Austrii A. Seyss-Inquartowi i realizacji A. 12–13 III 1938 przez hitlerowskie Niemcy.