Botticelli Sandro, Narodziny Wenus
 
Botticelli Sandro, Narodziny Wenus
autor — Sandro Botticelli
data powstania — ok. 1485
technika — tempera na płótnie
wymiary — 172 × 278 cm
miejsce przechowywania — Florencja, Galleria degli Uffizi
Narodziny Wenus, wykonane około 1485 r. (choć niektórzy badacze datują je na koniec lat 70.), zapewne do Villa Medicea w Castello, są przykładem odrodzenia antycznej tematyki mitologicznej w malarstwie wczesnego renesansu florenckiego, w czym zasługi Botticellego są nieprzecenialne. Namalował on wiele obrazów mitologicznych, poza Narodzinami Wenus — także Primaverę (Uffizi), Minerwę z centaurem (Uffizi), Marsa i Wenus (Londyn, National Gallery).
Obraz przedstawia narodzoną z piany morskiej u wybrzeży Cypru Wenus, którą po wynurzeniu z fal dwa wiatry swymi podmuchami kierują ku brzegowi. Tam oczekuje ją Hora, bogini rannej godziny (lub Flora, bogini płodności przyrody), by okryć jej nagość kwiecistą szatą. Najprawdopodobniej inspirację dla obrazu stanowił poemat z cyklu Stanze Angela Poliziana, poety ze środowiska florenckich neoplatoników. Wenus — zgodnie z poglądami neoplatoników — była symbolem idealnego boskiego Piękna — zmysłowego, a zarazem poprzez sublimację, duchowego. Przybywając na ziemię owo Piękno, które jest przymiotem Boga i od Boga pochodzi, zapładnia Naturę, rozumianą zarówno jako świat przyrody, jak i świat człowieka, jego umysłu i jego twórczości. Tym samym Wenus-Piękno (Venustas) stanowi personifikację Humanitas — kultury ludzkiej. Obraz jest przeto, jak wiele innych dzieł mitologicznych Botticellego, świadectwem bliskich związków malarza z grupą filozofów i pisarzy neoplatońskich, którym przewodził we Florencji Marsilio Ficino, a otaczał mecenatem książę Wawrzyniec Wspaniały Medyceusz (Lorenzo il Magnifico de’ Medici).
Neoplatońskie i humanistyczne przesłanie dzieła wyrażone zostało w formach nawiązujących do antyku. Antyczna jest sama nagość głównej postaci, a jej poza i sposób przedstawienia ciała wzorowane są wyraźnie na starożytnych posągach i reliefach. Gest przesłaniania piersi i łona przywołuje antyczny typ wizerunku kobiecego Venus Pudica, czyli Wenus wstydliwa.
Ujęcie przestrzeni, figur i kolorystyki stanowi dokładne spełnienie postulatów, formułowanych wobec malarzy przez najwybitniejszego wczesnorenesansowego teoretyka sztuki, wybitnego humanisty i artysty — Leone Battisty Albertiego, w jego traktacie De pictura (1435). Zgodnie z przepisami Albertiego ukazał Botticelli ruch postaci, rozwiane włosy i szaty, a także zastosował jasną tonację barw i równomierne, łagodne rozproszenie światła w przestrzeni. Pełen ruchu układ postaci ukazanych po bokach Wenus znajduje harmonijne wyrównanie w łagodnym spokoju figury bogini — znów zgodnie z podkreślaną przez Albertiego regułą równowagi i umiaru.
Narodziny Wenus dokumentują zatem nową, renesansową postawę artysty, nie pozostającego już tylko średniowiecznym, cechowym rzemieślnikiem, ale będącym artystą-uczonym, pictor doctus, który obraca się w kręgu filozofów i poetów, studiuje erudycyjne traktaty o sztuce, bada i zna tradycję starożytną, a przez to demonstruje swą wysoką aspirację do bycia humanistą.
Antoni Ziemba
zgłoś uwagę
Ilustracje
Botticelli Sandro, Narodziny Wenus , 1485 — Florencja, Galleria degli Uffizi
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia