prezydent
 
Encyklopedia PWN
w systemie prezydenckim również szef rządu; w systemie parlamentarno-gabinetowym sprawuje tylko funkcję głowy państwa. W systemach mieszanych: półprezydenckich (Francja, Rosja) lub parlamentaryzmu zracjonalizowanego (RFN, Polska), prezydentowi może przysługiwać więcej samodzielnych kompetencji, zwłaszcza gdy w parlamencie zabraknie większości popierającej rząd. Prezydent nie ponosi polit. odpowiedzialności przed parlamentem, a może być pozbawiony stanowiska tylko na podstawie szczególnej procedury, w razie naruszenia konstytucji lub ustaw. Jest powoływany w głosowaniu powszechnym (Francja po 1962, praktycznie w USA), przez parlament (Włochy, Czechy) albo przez kolegium elektorów (Finlandia, formalnie USA). Instytucję prezydenta w Polsce wprowadziła Konstytucja marcowa (1921); prezydent był organem władzy wykonawczej i głową państwa, odpowiadał konstytucyjnie przed Trybunałem Stanu; od 1926 mógł wydawać rozporządzenia z mocą ustawy i rozwiązywać parlament; Konstytucja kwietniowa (1935) przyznała mu wiele dalszych uprawnień; nie ponosił on odpowiedzialności konstytucyjnej; ta prezydentura była kontynuowana 1939–90 na emigracji (prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie); po II wojnie świat. 1945–47 głową państwa był prezydent Krajowej Rady Narodowej, 1947–52 — prezydent Rzeczypospolitej Pol. (korzystał z uprawnień prezydenta zawartych w Konstytucji marcowej), który przewodniczył także Radzie Państwa i Radzie Gabinetowej; był wybierany przez Sejm Ustawodawczy; urząd prezydenta zniesiono 1952 (funkcję głowy państwa przyznano Radzie Państwa); przywrócono go 1989, a 1990 przyjęto zasadę wyboru prezydenta w wyborach powszechnych; Konstytucja mała z 1992 ustanowiła system mieszany, łączący elementy systemu prezydenckiego i parlamentaryzmu; rola i kompetencje prezydenta wzrastają, gdy w sejmie brak jest stabilnej większości, tzw. pozytywnej; analog. rozwiązania przyjęła Konstytucja RP z 1997.
W niektórych państwach tytuł przewodniczącego izby parlamentu, prezesa instytucji, organizacji itp.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Zaprzysiężenie przedenta L. Wałęsy, 22 XII 1990 przed Zgromadzeniem Narodowym RPfot. L. Wawrynkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia