Wspólnota Niepodległych Państw

Wspólnota Niepodległych Państw (WNP), Sodrużestwo Niezawisimych Gosudarstw,

związek gospodarczo-polityczno-wojskowy Rosji i 10 (początkowo) byłych republik związkowych ZSRR, powstały 8 XII 1991, w wyniku umowy podpisanej na spotkaniu w Puszczy Białowieskiej prezydenta Rosji B. Jelcyna, prezydenta Ukrainy Ł. Krawczuka i przewodniczącego Rady Najwyższej Białorusi S. Szuszkiewicza.

Podpisanie formalnego układu o utworzeniu WNP nastąpiło na mocy porozumień zawartych w Ałmatach 21 XII 1991. Układ sygnowali przywódcy 11 republik: Azerbejdżanu, Armenii, Białorusi, Kazachstanu, Kirgistanu, Mołdawii, Rosji, Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy i Uzbekistanu, 22 X 1993 do układu przystąpiła Gruzja (14 VIII 2008 wystąpiła). 30 XII 1991 oficjalnie ogłoszono ostateczną likwidację ZSRR; stolicą WNP i siedzibą stałego Sekretariatu jest Mińsk. WNP powstała jako struktura przejściowa i zachowała ten charakter mimo wielu porozumień szczegółowych, ustalających zasady jej współdziałania; z jednej strony WNP miała być zabezpieczeniem przed chaosem wynikającym z rozpadu ZSRR, z drugiej — wyjściem naprzeciw tendencji odbudowy imperium w nowej formule, zmniejszającej wszechwładną dotąd rolę centrum. Wspólnota ma charakter luźnego ugrupowania, które deklaruje — zgodnie z porozumienem białowieskim — iż ma charakter otwarty dla wszystkich krajów członkowskich byłego ZSRR, a także dla innych państw. Nie jest ona formułą związku państw ani też strukturą ponadpaństwową; z punktu widzenia prawa międzynarodowego wszyscy członkowie Wspólnoty są samodzielnymi i niepodległymi państwami. Strony porozumienia zobowiązały się do współpracy w zakresie polityki, bezpieczeństwa, gospodarki, kultury, oświaty, ochrony zdrowia, środowiska, nauki, wymiany informacji. Podstawowe spoiwo WNP tworzą porozumienia z zakresu gospodarki oraz bezpieczeństwa, uwzględniające nadrzędną w tych dziedzinach rolę Federacji Rosyjskiej. Powołane do życia wyspecjalizowane instytucje WNP (m.in. Rada ds. Energii Elektrycznej, Rada ds. Transportu Kolejowego, Trybunał Gospodarczy) w niewielkim stopniu odgrywają rolę czynników stabilizujących Wspólnotę. W WNP istnieją tendencje do odbudowy imperium w nowej formie; 2 VI 1996 prezydenci Federacji Rosyjskiej i Białorusi, Jelcyn i A. Łukaszenka, podpisali kolejny układ powołujący (w ramach WNP) Związek Rosji i Białorusi — Wspólnotę Suwerennych Republik, mający na celu „pogłębienie integracji i wszechstronne zbliżenie”.