Rej Mikołaj

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Rej Mikołaj, pseud. m.in. Ambroży Korczbok Rożek, ur. 4 II 1505, Żurawno k. Halicza, zm. między 8 IX a 4 X 1569, prawdopodobnie Rejowiec (Chełmskie),

pisarz.

Rodem ze szlachty krakowskiej (z Nagłowic); młodość spędził w środowisku humanistycznym (głównie na dworze A. Tęczyńskiego), od 1531 osiadł na ziemi chełmskiej (założył m.in. osadę Rejowiec); od ok. 1541 wyznawca kalwinizmu; 1543–64 kilkakrotnie poseł na sejm. Jeden z największych polskich pisarzy epoki renesansu; w swej pionierskiej twórczości łączył tendencje moralistyczne i parenetyczne z dążeniem do zobrazowania i odtwarzania w języku polskim barwności życia. Inicjator literatury politycznej związanej ze szlacheckim programem egzekucji praw (Krótka rozprawa między... Panem, Wójtem a Plebanem 1543) i reformacyjnego piśmiennictwa religijno-moralnego (Postylla 1557, dialogi Żywot Józefa... 1545, Kupiec... 1549); światopogląd człowieka renesansu wyraził w traktacie Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego (1558, przeróbka z M. Palingeniusa), w prozaicznym Żywocie człowieka poczciwego (część Źwierciadła 1568) zaś zawarł idealny wzór życia szlachcica polskiego; ponadto zbiory satyrycznych epigramatów Zwierzyniec (1562) i często rubasznych Figlików (1574) oraz przekład prozą psalmów Psałterz Dawidów (1546); Dzieła wszystkie (od 1953, wydanienie ukończone), Wybór pism (wydanie 2 1979).

Bibliografia

Studia nad Mikołajem Rejem. Twórczość i recepcja, red. B. Nadolski, Gdańsk 1971;

T. WITCZAK Studia nad twórczością Mikołaja Reja, Poznań 1975;

T. PODGÓRSKA Komizm w twórczości Mikołaja Reja, Wrocław 1981.