jabłoń
 
Encyklopedia PWN
ok. 25 gat. drzew i krzewów dziko rosnących w strefie klimatu umiarkowanego Azji, Europy i Ameryki Północnej; przy powstawaniu uprawnych odmian jabłoni największe znaczenie miały: jabłoń niska, M. pumila, drzewo zwykle do wys. 5–6 m o kwaśnych i cierpkich owocach; gat. wytworzył kilka odmian dzikich, m.in. rajską jabłoń; jabłoń dzika (jabłoń leśna, płonka), M. silvestris, cierniste drzewo, wysokość do 10 m, o drobnych owocach, dostarczające półkarłowych i karłowych podkładek dla szlachetnych odmian jabłoni; do krzyżowania są używane także gat. odporne na mróz, m.in. jabłoń jagodowa (jabłoń syberyjska), M. baccata, drzewo wysokość do 15 m, owoce o średnicy do 1 cm, od której pochodzi wiele drobnoowocowych odmian jabłoni, tzw. krabów, oraz jabłoń śliwolistna, M. prunifolia (jabłoń chińska), o owocach jadalnych, o średnicy ok. 2 cm — obie pochodzą ze wschodniej Azji. Jabłonie uprawiano już ok. 10 tys. lat p.n.e. na Bliskim Wschodzie; w okresie neolitu zbierano owoce z drzew dziko rosnących; w Polsce znaleziono ślady owoców w wykopaliskach Biskupina (ok. 1600 lat p.n.e.). Obecnie istnieje ok. 10 tys. uprawnych odmian jabłoni, łączonych przez niektórych badaczy w 1 gat. — jabłoń domową, M. domestica; jest to rozłożyste drzewo, o liściach jajowatych, piłkowanych, spodem owłosionych; kwiaty białoróżowe, na skróconych pędach; owoc — szupina z 5 komorami, z 1–2 nasionami w każdej; w zależności od odmiany, owoce różnią się m.in. kształtem, wielkością, barwą; mają dużą wartość dietetyczną — zawierają m.in.: 8–13% cukrów, 0,4% białka, 0,4–0,8% kwasów org., pektyny, sole wapnia i żelaza, wit. C; spożywa się je na surowo i w przetworach (kompoty, dżemy, galaretki, susz, soki pitne, wina owocowe, cydr). Ze względu na porę osiągania dojrzałości owoców do spożycia rozróżnia się 3 grupy odmian: letnie (np. ‘Inflancka’), jesienne (np. ‘Antonówka’) i zimowe (np. ‘Idared’, ‘Jonatan’, ‘Boiken’). W nowoczesnym sadownictwie pierwszeństwo ma uprawa jabłoni niskopiennych, zaszczepionych na wegetatywnych podkładkach półkarłowych i karłowych. Drewno jabłoni, dość twarde, jest używane m.in. w tokarstwie. Światowa produkcja jabłek wynosi ok. 55 mln t, w Polsce ponad 2 mln t; najwięksi producenci: Chiny, USA, Włochy, Francja, Turcja.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia