Dalí Salvador
 
Encyklopedia PWN
Dalí Salvador Wymowa, ur. 11 V 1904, Figueras, zm. 23 I 1989, tamże,
hiszpański malarz, grafik, rzeźbiarz i teoretyk sztuki, współtwórca surrealizmu.
Kalendarium
Urodził się 11 V 1904 w Figueras. W 1921–23 studiował w Real Academia de Bellas Artes de San Fernando w Madrycie, skąd został usunięty za brak dyscypliny; w czasie studiów eksperymentował z dywizjonizmem i futuryzmem, a jednocześnie zgłębiał tradycję akademicką i dzieła dawnych mistrzów, zwracając szczególną uwagę na precyzję techniki malarskiej; w czasie studiów poznał F. Garcię Lorkę i L. Buñuela.
Związki z surrealizmem
W Paryżu, dokąd przybył 1928, zawarł znajomość z P. Picassem i przywódcą ruchu surrealistycznego, A. Bretonem; do ruchu tego zbliżyła go także współpraca z Buñuelem przy filmach Pies andaluzyjski (1929) i Złoty wiek (1931), do którch napisał scenariusze; publikował w pismach „Surréalisme au Service de la Révolution” i „Minotaure”. Opierając się na teorii psychoanalizy S. Freuda, rozwinął własną, „paranoiczno-krytyczną” metodę twórczą, którą w artykule ĽAne pourri (1930) zdefiniował jako „spontaniczną metodę poznania irracjonalnego, opartą na krytycznej i systematycznej obiektywizacji delirycznych skojarzeń i interpretacji”; w obrazach artysty uwidoczniały się również wpływy twórczości innych surrealistów (Y. Tanguy’ego, G. de Chirico), a także reminiscencje dzieł artystów dawnych (Rafaela, Vermeera, G. Arcimbolda). Jego dzieła, utrzymane w poetyce niezwykle sugestywnych, realistycznych wizji sennych i halucynacji, były przesycone treściami erotycznymi (Wielki Masturbator 1929), ujawniały obsesyjne zainteresowanie problemami przemijania i rozkładu, pamięci i trwania (Żałobna gra 1929, Trwałość pamięci 1931, Przedmioty surrealistyczne, wskaźniki przelotności pamięci 1932, Płonąca żyrafa 1936); podobne motywy pojawiały się w ówczesnych utworach literackich Dalego (Ľamour et la mémoire 1930, La Femme visible 1931). Metoda „paranoiczno-krytyczna” pozostawała jednak w sprzeczności z surrealistycznym automatyzmem, gdyż z góry zakładała interpretację dzieła i czyniła je zbyt jednoznacznym; z tego powodu Breton ok. 1934 zaczął dystansować się od twórczości Dalego; do ostatecznego zerwania z surrrealizmem przyczyniły się faszystowskie sympatie artysty, dochodzące do głosu także w niektórych jego dziełach (Tajemnica Hitlera 1937). W latach 1940–49 Dalí przebywał w USA, gdzie malował głównie klasycyzujące w formie portrety, współpracował z W. Disneyem i A. Hitchcockiem.
Okres Port Lligat
Po powrocie do Europy zamieszkał w Port Lligat; przeszedł na katolicyzm, stąd też w jego twórczości z lat 50. istotne miejsce zajęła tematyka religijna (Madonna Port Lligat 1949, Chrystus św. Jana od Krzyża 1951, Ukrzyżowanie 1954); od 1965 tworzył rzeźby z brązu i kryształu, w których powtarzał motywy ze swoich obrazów; nadal malował ekstrawaganckie i szokujące dzieła, a w celach wyłącznie zarobkowych wykonywał niezliczone litografie; nieustannie kreował też swój wizerunek ekscentrycznego geniusza, w czym pomagała mu poślubiona 1958 Gala, będąca jego muzą, modelką i jednocześnie agentem handlowym; 1942 opublikował w Nowym Jorku sensacyjną autobiografię The Secret Life of Salvador Dali, a 1964 Dziennik geniusza (wydanie polskie 1993); dla podtrzymania zdobytej sławy wygłaszał paradoksalne sądy o sztuce i artystach, składał reklamiarskie oświadczenia, organizował reżyserowane, spektakularne uroczystości ku swej czci; 1974 otworzył własne muzeum w rodzinnym Figueras. Zmarł 25 I 1989 w Figueras.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Dalí Salvador, Ruiny atawistyczne po deszczu, 1934 — zbiory prywatne fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Dali Salvador, Butelka z księżycem, Teatro-Museu Dali, Figuerasfot. M. Wojdecka/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Dalí Salvador, Kuszenie św. Antoniego, 1946 — Musées des Beaux-Arts de Belgique, Bruksela.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Dali Salvador, Trwałość pamięci, 1931 — Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Nowy Jorkfot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Dalí Salvador, Płonąca żyrafa, 1936 — Kunstmuseum, Bazyleafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Dalí Salvador, Kobieta z różaną głową, 1935 fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia