litosfera
sfera kuli ziemskiej rozciągająca się od powierzchni Ziemi do astenosfery, obejmująca skorupę ziemską i górny płaszcz Ziemi;
[gr. líthos ‘kamień’, sphaíra ‘kula’],
litosfera
Encyklopedia PWN
od astenosfery różni się właściwościami fizycznymi; astenosfera i głębsze warstwy płaszcza Ziemi odznaczają się wysoką temperaturą i są poddane wysokiemu ciśnieniu; skały w takich warunkach, podczas powolnych, trwających miliony lat procesów geologicznych zachowują się jak ciało plastyczne; natomiast skały litosfery mają niższą temperaturę i zachowują się jak ciało elastyczne lub kruche. Rozróżnia się litosferę oceaniczną i litosferę kontynentalną; litosfera oceaniczna występuje pod oceanami, składa się ze skorupy oceanicznej (grubość 6–12 km) i górnej części płaszcza Ziemi — warstwy perydotytowej (zbudowanej z perydotytu), która powstaje w wyniku rozrostu dna oceanicznego (ekspansja dna oceanicznego) w strefie grzbietów śródoceanicznych; jej grubość rośnie w miarę oddalania od strefy rozrostu, od ok. 7 km do kilkudziesięciu km (przy średniej grubości ok. 50 km); litosfera kontynentalna jest zbudowana ze skorupy kontynentalnej, średniej grubości ok. 35 km, i górnej części płaszcza Ziemi, średniej grubości 60–80 km, w której skład, oprócz perydotytu, być może wchodzi eklogit.
Litosfera Ziemi jest podzielona na kilkanaście wielkich fragmentów, zw. płytami litosfery, przemieszczających się względem siebie; ruch ten jest opisywany przez teorię tektoniki płyt litosfery; największe deformacje litosfery powstają w strefach kolizji płyt, zwanych strefami subdukcji, gdzie jedna z płyt zagina się i pogrąża w płaszczu Ziemi; w miarę zagłębiania się płyty następuje wzrost jej temperatury i na głębokości kilkuset km litosfera zanika, przestaje się bowiem różnić właściwościami od otaczającego płaszcza.
