docent
naukozn. samodzielny pracownik nauk. mający prawo wykładania na wyższej uczelni lub samodzielnego prowadzenia prac nauk.-badawczych, bądź kierownia nimi, w różnych instytucjach naukowych.
[łac. docens ‘nauczający’],
docent
Encyklopedia PWN
Stanowisko i tytuł docenta powstały na nowoż. uniwersytetach po reformie niem. uniwersytetów w XIX w. i wprowadzeniu habilitacji jako podstawy przyznania prawa wykładania (venia docendi, venia legendi) przez rady wydziałów poszczególnych uniwersytetów.
Doktor habilitowany, któremu rada wydziału przyznała prawo wykładania na danym fakultecie, zostawał docentem prywatnym (niem. Privatdozent). Docent prywatny nie był opłacany przez władze uniwersytetu, lecz z opłat studentów, którzy zapisywali się na jego wykłady i zajęcia. Docent prywatny mógł być wybrany i powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego lub zwyczajnego, bądź docenta etatowego. Ten system został przejęty, z niewielkimi zmianami, we wszystkich niemieckojęzycznych krajach, w Rosji, w krajach skandynawskich, częściowo we Włoszech i na Bałkanach oraz na pol. uniwersytetach.
W Polsce 1920–65 tytuł docenta (z wyjątkiem okresu 1951–58, kiedy wprowadzono zamiast niego tytuł doktora nauk) był nadawany jako wyższy stopień nauk. osobom mającym już stopień doktora przez rady wydziałów uczelni akademickich po przyjęciu rozprawy habilitacyjnej i przeprowadzeniu przewodu habilitacyjnego. Po 1965 stopień docenta został zastąpiony stopniem doktora habilitowanego. Docent to stanowisko i tytuł nauk. niższy od stanowiska i tytułu profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego. Na stanowisko docenta etatowego powoływano osoby ze stopniem nauk. docenta (do 1965) lub doktora habilitowanego oraz posiadające odpowiedni dorobek nauk., związany z pracą w wyższej uczelni lub instytucji naukowej. W PRL, zwłaszcza po 1968 istniała też grupa docentów mianowanych nie mających habilitacji. Po zniesieniu stanowiska docenta na wyższych uczelniach 1990, zgodnie z ustawą z 12 IX 1990 — docenci powołani przed jej wejściem w życie zachowali swoje stanowiska. PAN w myśl nowej ustawy z 25 IV 1997 nadal przyznaje stanowisko docenta swoim samodzielnym pracownikom nauk., posiadającym stopień nauk. doktora habilitowanego i kierującym pracami nauk.-badawczymi.
Włodzimierz Kryszewski
