Władysław III Warneńczyk
 
Encyklopedia PWN
Władysław III Warneńczyk, z dynastii Jagiellonów, ur. 11 X 1424, zm. 10 XI 1444, k. Warny,
król Polski i Węgier.
Kalendarium
Urodził się 11 X 1424. Był synem Władysława II Jagiełły i Zofii Holszańskiej, bratem Kazimierza (Kazimierza IV Jagiellończyka).
Król Polski
Koronowany na króla Polski 23 VII 1434 dzięki staraniom biskupa krakowskiego Z. Oleśnickiego i popierających go panów (część możnych była przeciwna koronacji przed uzyskaniem przez Władysława pełnoletności); 1435 na zjeździe w Piotrkowie potwierdził przywileje szlachty — do tego czasu rządy sprawowała rada koronna i delegaci (tutorzy, opiekadlnicy) z poszczególnych ziem. W 1435 Władysław przyjął hołd wojewody mołdawskiego, a po zwycięstwie nad Świdrygiełłą i Krzyżakami nad rzeką Świętą koło Wiłkomierza zawarł pokój brzeski z Zakonem; XII 1438 potwierdził układy zawarte 1437 w Grodnie z Zygmuntem Kiejstutowiczem, na mocy których po jego śmierci Wielkie Księstwo Litewskie miało przypaść synowi Jagiełły. Po śmierci Zygmunta Luksemburskiego (1437) czeskie stronnictwo narodowe (husyckie) V 1438 zaofiarowało tron czeski Kazimierzowi Jagiellończykowi; mimo oporu części rady królewskiej i Z. Oleśnickiego, Władysław wsparł zbrojnie wyprawę brata do Czech, która zakończyła się niepowodzeniem, a tron czeski objął Albrecht Habsburg; nie pomogła druga wyprawa wojsk polskich pod wodzą Władysława. Po śmierci Albrechta (1439) sejm węgierski I 1440 ofiarował mu koronę, co — pod wpływem Z. Oleśnickiego — zostało przyjęte i III 1440 Władysław udał się na Węgry.
Król Węgier, krucjata przeciw Turkom
W Polsce na czas swej nieobecności wyznaczył namiestników — Jana z Czyżowa dla Małopolski i Rusi oraz Wojciecha Malskiego dla Wielkopolski — ale głos decydujący miał Oleśnicki. Po śmierci Zygmunta Kiejstutowicza (1440) Władysław zatwierdził wybór na wielkiego księcia litewskiego swego brata, Kazimierza. Po przybyciu do Budy został 17 VII 1440 koronowany na króla Węgier — mimo wcześniejszej, ale nie uznanej przez sejm węgierski koronacji syna Albrechta, Władysława Pogrobowca. Stało się to przyczyną wojny domowej na Węgrzech, w której króla wspierał m.in. J. Hunyady; Władysław żądał pomocy z Polski, a w celu zdobycia pieniędzy zastawiał dobra królewskie; Polacy apelowali o pokój, o który zabiegał też papież Eugeniusz IV, wysyłając z misją mediacyjną kardynała J. Cesariniego; za jego pośrednictwem 14 XII 1442 w Győr podpisano zawieszenie broni. Otwierało to drogę do rozpoczęcia forsowanej przez papieża krucjaty przeciw Turkom. We IX 1443 król na czele armii, wspartej posiłkami serbskimi i ochotnikami z Polski, dowodzonej przez J. Hunyadyego, wyruszył na Bałkany; świetne zwycięstwa chrześcijan pod Niszem, Zlatnicą, Kunowicą i zdobycie Sofii skłoniły sułtana Murada II do rokowań; 12 VI 1444 w Adrianopolu J. Hunyady podpisał korzystny dla Węgier 10-letni pokój, ratyfikowany 1 VIII w Segedynie (lub 15 VIII w Wielkim Waradynie). Jednak Władysław pod wpływem Cesariniego już 4 VIII oświadczył, że jest gotów kontynuować krucjatę, czemu sprzeciwiał się Oleśnicki.
Śmierć pod Warną
Tymczasem w Polsce uległy zaostrzeniu konflikty wewnętrzne, komplikowała się sytuacja na Litwie, protestowano też przeciw zastawom dóbr królewskich; na sejmie w Piotrkowie 1444 postanowiono wezwać króla do powrotu. Jednak Władysław zamiast wracać do Polski, jesienią 1444 rozpoczął kolejną wyprawę przeciw Turkom, której celem było zdobycie Adrianopola; obie armie spotkały się 10 XI 1444 pod Warną, gdzie wojska chrześcijańskie poniosły klęskę; król zginął 10 XI 1444 (stąd przydomek Warneńczyk, utworzony dopiero w XIX w.), lecz ciała jego nie odnaleziono.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Władysław III Warneńczyk fot. A. Bujak/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Warna, mauzoleum Władysława III Warneńczyka. fot. S. Kuruliszwili/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Denar Władysława Warneńczyka fot. M. Kowalewski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Papież Eugeniusz IV przyjmuje E. Piccoliminiego (późniejszego papieża Piusa II), ambasadora cesarza Fryderyka III, fresk Pinturicchio w katedrze w Sienie fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia