Sapieha Adam Stefan
 
Encyklopedia PWN
Sapieha Adam Stefan, książę, ur. 14 V 1867, Krasiczyn, zm. 23 VII 1951, Kraków,
Był znany ze swojego nieustępliwego charakteru i niezłomnych zasad, o których już za jego życia krążyły legendy. Jego rodzicami byli Adam i Jadwiga z Sanguszków. Święcenia kapłańskie przyjął w 1893. W latach 1906–11 w Watykanie pełnił funkcję rzeczoznawcy ds. Kościoła polskiego pod zaborem rosyjskich. Podejmował starania o interwencję papieża w kwestiach polskich, m.in. w sprawie strajków szkolnych 1901 w zaborze pruskim; organizował duszpasterstwo emigracji polskiej. Od 1912 był biskupem krakowskim. Tworzył w diecezji krakowskiej zorganizowane formy opieki nad ubogimi, m.in. w czasie I wojny światowej założył Książęco-Biskupi Komitet Pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny, od 1916 był prezesem krakowskiego Związku Komitetów Parafialnych Opieki nad Ubogimi.
W niepodległej Polsce przyczynił się do ukształtowania i ujednolicenia życia kościelnego, dążył do poprawy wykształcenia i rozwoju duchowego księży, do współpracy Kościoła z szerokimi kręgami katolickiej inteligencji. Erygował w Krakowie wiele nowych zgromadzeń zakonnych. Sprzeciwiał się zawarciu przez Polskę konkordatu z Watykanem, opowiadając się za regulacjami stosunku między państwem a Kościołem w obrębie prawa krajowego jako bardziej korzystnym rozwiązaniem. W latach 1922–23 posłował na sejm z listy ChZJN. W 1926 został arcybiskupem metropolitą krakowskim. Organizował Akcję Katolicką i w 1934 Caritas w archidiecezji krakowskiej. We wrześniu 1930 potępił rząd za aresztowanie i osadzenie w twierdzy brzeskiej przywódców opozycji. W roku następnym spowodował głośny incydent z ówczesnymi władzami (zakończony polubownie), polecając przeniesienie zwłok Józefa Piłsudskiego w katedrze na Wawelu z krypty św. Leonarda do Wieży Srebrnych Dzwonów. W czasie okupacji niemieckiej, po opuszczeniu Polski przez prymasa Augusta Hlonda, faktycznie kierował episkopatem polskim, informował Stolicę Apostolską o sytuacji w kraju. Był jednym z organizatorów Rady Głównej Opiekuńczej. W 1942 zorganizował konspiracyjne Seminarium Duchowne w Krakowie (jednym z pierwszych słuchaczy był Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II). Protestował, m.in. w pismach do najwyższych władz niemieckich, przeciwko polityce eksterminacyjnej wobec narodu polskiego oraz Żydów, zwłaszcza przeciw odpowiedzialności zbiorowej, także przeciwko zbrodniom popełnianym przez Ukraińców na Polakach na ziemiach wschodnich. Był związany z władzami Polskiego Państwa Podziemnego. W III 1945 powołał „Tygodnik Powszechny”, w sierpniu Krajową Centralę Caritas. W kwietniu 1946, wraz z Stanisławem Kutrzebą i Tadeuszem Lehrem-Spławińskim, wystosował memoriał do Bolesława Bieruta, zawierający protest przeciw aresztowaniom żołnierzy AK, brutalnym metodom stosowanym w śledztwach, wywożeniu Polaków w głąb ZSRR. W kwietniu 1951 interweniował w sprawie planowanej akcji wysiedleń z Krakowa. Od 1946 kardynał, członek Kongregacji dla Kościoła Wschodniego oraz Kongregacji Seminariów i Uniwersytetów.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia