Mill John Stuart, System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej
 
Mill John Stuart, System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej (1843)
Traktat, który w zamyśle autora miał być „podręcznikiem doktryny, która wyprowadza wszelką wiedzę z doświadczenia”. Przekonany, że postęp wiedzy odbywa się drogą od szczegółu do ogółu, zajął się w nim indukcją rozumianą szerzej, a nie tylko jako proste wyliczanie. Uważając, że wartościowe rozumowanie indukcyjne powinno gwarantować pewność, rozwinął w swoim podręczniku teorię pozwalającą (jak mniemał) na podstawie jednostkowych obserwacji dochodzić do ustalenia w sposób pewny związków przyczynowych (przez przyczynę zjawiska B rozumiał takie zjawisko A, które stale poprzedza B, a więc jest dlań warunkiem dostatecznym). Punktem wyjścia jego teorii poszukiwania przyczyny A dla zjawiska B jest ustalenie wszystkich okoliczności A, A1, A2, ..., An, o których się przypuszcza, że są poszukiwaną przyczyną dla B, a więc ustalenie alternatywy: jeśli A lub A1 lub ... lub An, to B. Następnie, na podstawie odpowiednich obserwacji czy doświadczeń, wykazuje się fałszywość twierdzenia, że którykolwiek z członów A1 , ..., An jest przyczyną B, a z tego wyciąga się już wniosek, że to A musi być przyczyną B. Mill sformułował pięć głównych metod takiego postępowania, zwanych dziś kanonami Milla (sformułowania są współczesne, oryginał zawierał bowiem nieścisłości).
Kanon jedynej zgodności: jeżeli jakaś okoliczność A stale poprzedza dane zjawisko B, podczas gdy inne ulegają zmianie, to A jest przyczyną B.
Kanon jedynej różnicy: jeżeli jest tak, że gdy zachodzi A, to zachodzi B, a gdy nie zachodzi A, to nie zachodzi B, to A jest przyczyną B.
Kanon połączonych metod zgodności i różnicy: jeżeli kilka przypadków, zgodnie z kanonem jedynej zgodności, wykazuje, że A jest przyczyną B, a kilka innych przypadków, zgodnie z kanonem jedynej różnicy, wykazuje, że gdy nie zachodzi A, to nie zachodzi B — to A jest przyczyną B.
Kanon zmian towarzyszących: jeżeli zmiana A pociąga za sobą zmianę B, podczas gdy inne okoliczności nie ulegają zmianie, to A jest przyczyną B.
Kanon reszt: gdy po stronie przyczyn usuniemy wszystkie składniki prócz A, a po stronie skutków wszystkie skutki usuniętych składników i zostanie nam B, to Ajest przyczyną B.
Kanony Milla mają w istocie charakter dedukcyjny, wszystkie bowiem przebiegają według schematu
(AA1 ∨ ... ∨ An) ∧ (¬A1 ∧ ... ∧ ¬An) → A.
Chociaż na rozwój matematyki nie wywarły wpływu, to w metodologii nauk przyrodniczych wpływ ich był duży. Do dziś są przedmiotem analiz i dyskusji, w których ścierają się różne interpretacje.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia