Kraków, zespół zabytków żydowskich na Kazimierzu
 
Kraków, zespół zabytków żydowskich na Kazimierzu
rodzaj budowli — zespół domów i obiektów sakralnych
architekci — m.in. Mateusz Gucci
daty — XV–XVIII w.
lokalizacja — Kraków, Kazimierz
Najlepiej zachowana w Polsce dawna dzielnica żydowska, z zabytkami powstałymi w XV–XVIII w.
Pod naciskiem mieszczaństwa krakowskiego, widzącego w ludności żydowskiej konkurenta gospodarczego, król Jan I Olbracht w 1495 r., po kolejny tumulcie antyżydowskim, polecił Żydom krakowskim osiąść w specjalnie wytyczonej dzielnicy we wschodniej części miasta Kazimierza. Powstałe wówczas getto wyodrębniono murem, ale wzrastają stale liczba Żydów spowodowała rozszerzenie się z czasem dzielnicy poza pierwotnie nakreślone granice.
Centrum dzielnicy żydowskiej stanowiła ulica Szeroka, wokół niej znajdowały się uliczki Estery, Izaaka, Jakuba. Spośród wzniesionych bóżnic na szczególną uwagę zasługuje pięć. Tzw. Stara Synagoga powstała zapewne już u schyłku XV w. w stylu późnogotyckim, gruntownie przekształcona w stylu renesansowym podczas odbudowy po pożarze (1557–70) przez Mateusza Gucciego — wysoka attyka. Obecnie po dewastacjach II wojny światowej została odrestaurowana i mieści Muzeum Judaistyczne.
W tym samym stylu jest niewielka bożnica R'emuh wraz z cmentarzem, na którym spoczywa słynny filozof i pisarz Mojżesz Isserles. Nekropolia była czynna w latach 1553–1799, zachowały się tu nawet czterechsetletnie nagrobki. Bożnica Ajzyka (Izaaka) wzniesiona w epoce Władysława IV Wazy posiada sztukaterie autorstwa Giovanniego Battisty Falconiego. Z czasów wazowskich pochodzą również synagogi Wysoka i Popera. Z innych zabytków wspomnieć należy m.in. mykwy, domy modlitwy, szkoły, rzeźnie rytualne, domy mieszkalne. Po zagładzie ludności żydowskiej w czasie II wojny światowej ta część miasta utraciła swój dawny charakter, a zabudowa w znacznej mierze uległa ruinie. Od lat 80. XX w. trwa proces restauracji zespołu. Dziś Kazimierz jest tętniącą życiem, modną wśród Krakowian i turystów dzielnicą, miejscem w którym odbywają się imprezy związane z kulturą i tradycją Żydów polskich.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Kraków, zespół zabytków żydowskich na Kazimierzu fot. J. Wolski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kazimierz (dzielnica Krakowa), Stara Synagoga fot. A. Szymański/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków, wnętrze synagogi Tempel fot. K. Kobus/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków, wnętrze Starej Synagogi fot. K. Kobus/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków, dawna mykwa u zbiegu ulic Starowiślanej i Miodowej fot. P. Pencakowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków, aron ha-kodesz w synagodze Remu, 1557fot. M. Krajewska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia