Kraków, kościół archiprezbiterialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
 
Kraków, kościół archiprezbiterialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
rodzaj budowli — kościół
architekci — m.in. Franciszek Placidi
fundator/ inicjator budowy — Kazimierz III Wielki, Mikołaj Wierzynek
daty — XIV–XIX w.
lokalizacja — Kraków, Rynek Główny
Gotycka świątynia parafialna królewskiego miasta stołecznego, znana jako kościół Mariacki.
Plan lokacyjny Krakowa z połowy XIII w. przeznaczył jeden z północnych kwartałów przyrynkowych na wzniesienie kościoła parafialnego, otoczonego przez domy kleru i niewielki cmentarz. Pierwszą świątynię wystawiono już u schyłku stulecia, a obecna monumentalna bazylika stanęła z fundacji Kazimierza III Wielkiego i krakowskiego rajcy, stolnika sandomierskiego Mikołaja Wierzynka. Do wydłużonego prezbiterium dostawiono okazały korpus nawowy, budowę wież kontynuowano jeszcze w XV w. Wyższa z nich — Hejnalica, została nakryta strzelistym, gotyckim hełmem (1477–78 — korona pochodzi z 1666). Druga, dzwonnica, otrzymała hełm renesansowy dopiero u schyłku XVI w. Przez pierwsze stulecie patrycjuszowskie rody krakowskie obudowały kościół wieńcem kaplic grobowych.
Z epoki gotyku (1477–89) pochodzi największy skarb świątyni — Ołtarz Mariacki, dzieło Wita Stwosza, wielkiego późnogotyckiego rzeźbiarza niemieckiego, tworzącego w Krakowie przez około 20 lat. Na zamówienie rajców wraz z uczniami wykonał w pniach pięćsetletnich lip pentaptyk ukazujący sceny z życia Panny Marii. Część środkową wypełnia przedstawienie Zaśnięcia i Wniebowzięcia Maryi, a w glorii ukazano Koronację w Niebie. Mistrz Wit wyrzeźbił także kamienny, odkuty w jednym bloku krucyfiks z nawy południowej. Współczesne Stwoszowi są także mariackie witraże. Liczne nagrobki i epitafia wykonali wybitni artyści renesansu i baroku, m.in. Vischerowie, Bartolomeo Berrecci.
W połowie XVIII w. świątynia przeszła gruntowną przebudowę pod kierunkiem architekta biskupiego Francesco Placidiego. Wystawiono wówczas wykwintną w kształcie kruchtę zachodnią wewnątrz 26 marmurowych ołtarzy — główny na szczęście ocalał bez zmian. Obecny wygląd nadał kościołowi Mariackiemu okres historyzmu. Począwszy od 1889 r. dokonano gruntownej restauracji pod kierunkiem Tadeusza StryjeńskiegoZygmunta Hendla. Polichromie ścian i sklepień wykonał Jan Matejko wraz z uczniami — Stanisławem WyspiańskimJózefem Mehofferem. Ci dwaj zaprojektowali także wielki witraż zachodni.
Zrabowany przez Niemców jesienią 1939 r. Ołtarz Mariacki, powrócił po II wojny światowej na swoje miejsce, odzyskany przez profesora Karola Estreichera.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Kraków, kościół archiprezbiterialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny fot. M. Król/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków, wnętrze kościoła Mariackiego fot. P. Pencakowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Stwosz Wit, Ołtarz Mariacki, scena Zaśnięcia, 1477–1489 — Kościół Mariacki, Krakówfot. W. Kryński/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Stwosz Wit, Ołtarz Mariacki, 1477–89 — kościół Mariacki, Krakówfot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Padovano Giovanni Maria, cyborium w kościele Mariackim w Krakowiefot. P. Pencakowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rudzka-Cybisowa Hanna, Kościół Mariacki, 1936 — Muzeum Narodowe, Warszawafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia