Erotyki średniowieczne

Erotyki średniowieczne

Średniowieczna miłość kojarzy nam się najczęściej z westchnieniami posyłanymi z daleka damie serca. Jeśli już dochodzi do upragnionego zbliżenia, doprowadza to do wielkiego nieszczęścia, jak w legendzie o Tristanie i Izoldzie. Tymczasem Carmina Burana, łacińskie pieśni, które dotarły do nas w bawarskim rękopisie z początku XIII wieku, mówią często o miłości w tonie lekkim i frywolnym.

Oczy twoje świecą cudnie

jak słoneczny blask w południe,

jak błyskawic światło mocne,

co rozświetla niebo nocne.

Niech mi Bóg da i bogowie

to, co umyśliłem sobie,

niech mi tę wyświadczą łaskę,

bym rozwiązał jej przepaskę.

Gdy autor oprócz Boga wspomina „bogów”, nie należy przypisywać mu osobliwego światopoglądu pogańsko-chrześcijańskiego. Słowo to w późnej poezji łacińskiej oznacza czasem świętych. Rozwiązanie przepaski to już w starożytnej poezji łacińskiej symbol pozbawienia dziewictwa.

A oto inny wiersz z tego samego rękopisu:

Kiedy się zaczyna lato,

czas nadchodzi miły,

Feb swój blask przynosi światu,

chłody się skończyły,

miłość mi do jednej panny

rani strzałą serce

i ból przez to nieustanny

doskwiera mi wielce.

Niech litością kierowana

wiarę da mym słówkom.

Będzie wówczas jej odmiana

cierpień mych końcówką.

Dość swobodnie przełożyłem tutaj ostatni dwuwiersz. W oryginale brzmi on: Et ad me declinetur,/ et ita desinat! Znaczy to dosłownie: „I niech się ku mnie skłoni, i na tym poprzestanie”. Widać tu jednak nawiązanie do terminów gramatycznych: declinatio (deklinacja) i desinentia (końcówka). Najwyraźniej zakochany żak studiuje właśnie gramatykę i nawet pisząc wiersz miłosny, używa jej terminologii.

Lepiej jednak aktywności seksualnej nie łączyć z intelektualną. Taki wniosek wynika z innego wiersza z tego zbioru:

Po miłych Wenery breweriach,

znużona jest mózgu materia,

dlatego ciemność niezwyczajna mroczy

na łodzi powiek pływające oczy.

Jak błogie przejście bywa

od miłości do spania!

Ale słodycz prawdziwa — powrót do miłowania.

A teraz wiersz z innego XIII-wiecznego rękopisu, z klasztoru Santa Maria de Ripoll w Hiszpanii:

Miłe lato znów przybywa,

łąki zieleń traw pokrywa,

porastają liśćmi lasy,

powracając znów do krasy.

Zimę zachmurzoną, nudną

już wytrzymać było trudno.

Wdzięczny kwiecień znów nadchodzi,

w morzu pięknych kwiatów brodzi,

słowik z gardła pieśń wydaje,

którą rozbrzmiewają gaje,

a na placach panny wiodą

pląsy oraz korowody.

Teraz jest, młodzieńcze, pora,

żebyś odczuł żar Amora.

Szukaj tej, co rozkosz da ci

i miłością miłość spłaci.

Piękna panno, ty takiego

przyjaciela znajdź młodego,

co miłością swą twą miłość

chce odpłacać z równą siłą.

Znaleźć sobie taka para

ciemny kącik niech się stara

i w uścisku niech nawzajem

słodką rozkosz sobie dają.

Chłopiec usta niech całuje

panny, którą obejmuje,

niech jej zgrabną pierś niewielką

czule pieści zwinną ręką.

Udo z udem niech się ściera,

niech swój ziści cel Wenera.

Minie żądza wnet szalona:

miłość będzie dopełniona.

Trochę tutaj dziwi kwiecień jako pierwszy miesiąc lata. Poza tym czy ktoś z nas słyszał w kwietniu śpiew słowika?

Na szczęście pod koniec utworu autor wykazuje już lepszą znajomość przyrody.

Zwróćmy uwagę na wzmiankę o małym biuście. Odpowiada ona estetyce średniowiecznej, co widać w strofie innego utworu z tego samego rękopisu:

Twoich piersi kształt nie mierzi

nabrzmiałością zbytnią swą;

raczej drobne i nadobne,

i od śniegu bielsze są.

A teraz inny wiersz z tego samego zbioru:

Raz wstawszy z łoża Maneriusz nad ranem

wziął łuk ze sobą złoty wraz z kołczanem

i psy zabrawszy w pary powiązane

pogalopował w las na polowanie.

Bór przemierzając, na jakimś bezdrożu

spłoszył jelenia o wielkim porożu.

By go doścignąć, sił wszelkich dołożył,

lecz przez dzień cały go schwytać nie może.

W końcu myśliwych strudzonych wraz z psami

zwołuje w jedno miejsce okrzykami

i w róg zadąwszy z nowymi siłami

przepełnia lasy głośnymi dźwiękami.

Słysząc te dźwięki córka jego pana

cała zadrżała w lesie zabłąkana.

Młodzian ją spostrzegł, rzekł jej miłe słowa,

mocno objąwszy w usta pocałował

i dogadzając sobie i królewnie

to, co Wenera nakazuje, spełnił.

Wszystkim się zdawało, że Maneriusz gra jeszcze, a on już ściskał królewnę.

Mikołaj Szymański