Boccaccio Giovanni
 
Encyklopedia PWN
Boccaccio
[bokkạczczio]
Giovanni Wymowa, ur. 1313, Certaldo lub Florencja, zm. 21 XII 1375, Certaldo,
pisarz włoski, autor Dekameronu.
Kalendarium
Urodził się 1313 w Certaldo lub we Florencji. Syn florenckiego kupca; lata młodzieńcze spędził w Neapolu, ucząc się bez przekonania zawodu ojca i studiując prawo. Zbliżył się tam do kół dworskich i korzystał ze zbiorów biblioteki królewskiej, dzięki czemu zdobył rozległą wiedzę. Po powrocie do Florencji (ok. 1340) służył wielokrotnie swojemu miastu jako poseł do władców włoskich i do papieża w Awinionie, lecz przede wszystkim zajmował się pisaniem. W 1350 poznał F. Petrarkę, którego uznał za swojego mistrza i z którym złączyły go więzy serdecznej przyjaźni, czego dowodem jest długotrwała korespondencja obu pisarzy. W wieku dojrzałym Boccaccio doznał rozczarowań — 1355 nie otrzymał od cesarza Karola IV godności poeta laureatus, nieco później nie udało mu się uzyskać posady na dworze andegaweńskim w Neapolu, dokąd zawsze pragnął powrócić. Ostatnie lata spędził samotnie w Certaldo, w bardzo skromnych warunkach. W 1373 zlecono mu publiczną lekturę i komentowanie Boskiej Komedii Dantego Alighieri w jednym z florenckich kościołów, jako wybitnemu znawcy dzieła wielkiego poety, którego był biografem (Żywot Dantego 1351–55, wydany 1477, wydanie polskie 1924). Zmarł 21 XII 1375 w Certaldo.
Młodzieńcza twórczość
W twórczości młodzieńczej Boccaccio wykorzystał wątki zaczerpnięte z literatury rzymskiej i z kształtujących się literatur romańskich. W utworach tych występuje również element autobiograficzny w bardzo dowolnym ujęciu, a ich tematyka odpowiada światowym gustom patrycjatu miejskiego z kwitnących wówczas komun. Są to m.in.: obszerny romans prozą Filocolo (1336, wydany 1472), poemat epicki Teseida (ok. 1339, wydany 1475), Fiammetta (ok. 1343, wydany 1472, wydanie polskie 1923) — romans psychologiczny prozą, w którego bohaterce dopatrywano się neapolitańskiej kochanki autora, choć należy ona raczej do sfery literackiej fikcji, Ninfale fiesolano (ok. 1345, wydany ok. 1477) — krótki poemat pasterski uznany zgodnie przez krytykę za najlepszy z wczesnych utworów Boccaccia dzięki oryginalności, świeżości i trafnej charakterystyce postaci.
Dekameron
Arcydziełem Boccaccia jest jednak bez wątpienia Dekameron (z greckiego ‘księga 10 dni’; 1349–51, wydany ok. 1470), zbiór 100 nowel podzielony na 10 części — zw. Dniami — z których każda liczy po 10 utworów. Opowiada je 10 narratorów, będących zarazem bohaterami tzw. opowieści ramowej, która zamyka w sobie wszystkie pozostałe. Nowele te można podzielić na 6 grup tematycznych: potępienie przywar ludzi możnych (Dzień I), zrządzenia losu (Dni II i III), miłość (Dni IV i V), pochwała intelektu, przebiegłości, dowcipu (Dni VI, VII i VIII), splecione z sobą wątki z grup poprzednich (Dzień IX) i triumf cnoty (Dzień X). Tworzywo, jakim Boccaccio się posłużył, należy w zasadzie do średniowiecznej tradycji ustnej, wyrosłej we Włoszech i in. krajach śródziemnomorskich, chociaż Dekameron ma także źródła literackie, jak wcześniejsza nowelistyka włoska czy francuskie fabliaux. Do powstania dzieła przyczyniły się jednak walnie twórcza wyobraźnia i niepospolity zmysł obserwacji autora. Celem Boccaccia było odmalowanie życia ludzkiego w jego najważniejszych aspektach, a jednocześnie przekazanie czytelnikowi norm moralnych, przyjętych przez florencki patrycjat: oprócz aprobaty „rycerskości” (włoskie cortesia: zwalczanie w sobie namiętności niskich, hołdowanie zaś — szlachetnym, tj. przede wszystkim miłości) znajdujemy też w Dekameronie słowa uznania dla gospodarności i mieszczańskiego zdrowego rozsądku. Miłość, odgrywająca w utworze nader ważną rolę, dostarczyła Boccacciowi też materii do wielu nowel o charakterze dramatycznym lub elegijnym. Pisarz nie zapominał o jej zmysłowym wymiarze, który przedstawiał zazwyczaj w bardzo plastyczny sposób, co stało się przyczyną ostrych krytyk. Drugim podstawowym motywem dzieła jest pochwała inteligencji i sprytu, połączona z bezlitosną często kpiną z naiwności i głupoty. W nowelach Boccaccia ludzie, zdani na własne siły — bo trudno im zjednać sobie tajemniczą, kapryśną Fortunę, zajmującą w świeckim światopoglądzie pisarza miejsce Opatrzności — dążą uporczywie do swoich doczesnych, nieraz bardzo przyziemnych celów. Dekameron obfituje w postaci, sytuacje i zdarzenia; niezliczonych bohaterów oglądamy zawsze w akcji i we właściwie dobranej scenerii. Na najwyższą uwagę zasługuje barwny, przebogaty język narracji, dzięki któremu Boccaccio uchodzi za ojca włoskiej prozy. Dzieło znalazło we Włoszech wielu naśladowców i wywarło znaczny wpływ na literaturę innych krajów europejskich. W Polsce niektóre nowele Boccaccia tłumaczono już w XVI w.; całość zbioru przełożyli W. Ordon (1874–75) i E. Boyé (1930).
Traktaty erudycyjne i Labirynt miłości
W ostatnim okresie życia pisarza powstały — pod wyraźnym wpływem Petrarki — traktaty erudycyjne w języku łacińskim, dzięki którym uważa się Boccaccia za jednego z pionierów humanizmu we Włoszech i w Europie. Oryginalnym utworem jest Il corbaccio (ok. 1365, wydany 1487, wydanie polskie pt. Labirynt miłości 1923), ostra satyra na przewrotność kobiet, o niewątpliwie autobiograficznym podłożu.
Bibliografia
Dekameron, oprac. M. Brahmer, t. 1–2, wyd. 10, Warszawa 1986;
Dekameron, oprac. M. Brahmer i K. Żaboklicki, t. 1–2, Warszawa 1997;
Tutte le opere di Giovanni Boccaccio, oprac. V. Branca, Milano, wyd. od 1964 (z planowanych 12 t. dotychczas ukazały się t. 1–6 i 9–10);
Decameron, wyd. kryt. w oprac. tegoż, Firenze 1975.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Boccaccio Giovanni, miniatura z Dekameronu, XV w. — Bibiothèque de l'Arsenal, Paryż.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Boccaccio Giovanni, rysunek z Dekameronu (Dzień piąty), drzeworyt Augustyna De Zani fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia