Bacon Roger
 
Encyklopedia PWN
Bacon
[bẹıkən]
Roger Wymowa, ur. ok. 1214, Ilchester, zm. ok. 1292, Oksford,
angielski filozof i uczony.
Cytat
Kalendarium
Urodził się około 1214 w Ilchester; uznawany za prekursora empirycznej nauki nowożytnej; z racji rozległej wiedzy nazwany doctor mirabilis [‘niezwykły’].
Życie Rogera Bacona
Pochodził z zubożałej rodziny drobnoszlacheckiej. Studiował w Oksfordzie i Paryżu. 1241–1246 wykładał w Paryżu, komentując pisma Arystotelesa. 1247 wrócił do Oksfordu, gdzie był pod silnym wpływem R. Grosseteste’a (szkoła oksfordzka). 1257 wstąpił do zakonu franciszkanów. 1260 generał zakonu franciszkanów, św. Bonawentura, nakazał ograniczenie swobody pracy naukowej Bacona. Krewki, bezkompromisowy charakter Bacona i jego polemiczny temperament sprzyjały wikłaniu się filozofa w różnego typu konflikty. Dzieło większe napisał w celu wyjaśnienia papieżowi Klemensowi IV podstaw swojej koncepcji (Opus minus i Opus tertium to streszczenia tego dzieła). Między 1277 i 1279 poglądy Bacona potępił generał zakonu Hieronim z Ascoli. Sam Bacon został uwięziony w areszcie domowym w Paryżu. Nowy generał zakonu Rajmund z Gaufredi uwolnił Bacona i zezwolił na powrót do Oksfordu. Główne dzieła: Dzieło większe (1266–68), Opus minus (1267) i Opus tertium (1267–68), Compendium studii theologiae 1292). Zmarł około 1292 w Oksfordzie.
Poglądy reformatora
Istotą myśli Bacona było dążenie do reformy wiedzy, oparte jednak na zastanych przez niego kategoriach filozoficznych. Poglądy filozoficzne Bacona zostały ukształtowane pod wpływem dzieł Arystotelesa, św. Augustyna, arabskiej filozofii średniowiecznej, a także Piotra z Maricourt (XIII w.). Jednym z najpoważniejszych źródeł wpływu była metafizyka światła. Bacon sądził, że wiedza filozoficzna jest skutkiem boskiego oświecenia (iluminizm). Przyjmował trzy źródła doświadczenia — pierwsze jest zmysłowe, drugie duchowe, opierające się na iluminacji oraz trzecie opierające się na biblijnym objawieniu. Przyjął jedność i powszechną potencjalność materii oraz wielość form (pluralizm form) w bycie. Uważał, że Bóg stworzył duszę rozumną złożoną z materii i formy, a ponadto tożsamą z intelektem czynnym. Określił species jako element pośredni, przez który przyczyna oddziałuje na inny byt (np. światło jest species słońca, dzięki któremu przedmioty stają się widzialne) i zastosował to rozumienie do wyjaśnienia natury Trójcy Świętej. Sympatyzował z profetycznymi koncepcjami Joachima de Fiore. Krytykował współczesną mu strukturę wiedzy i głosił program oparcia nauki na matematycznych metodach dowodzenia i eksperymencie. Był jednym z prekursorów wprowadzenia eksperymentu jako metody naukowej. Cel nauki, według Bacona, miał być zawsze praktyczny, a zwieńczeniem praktyki zbawienie. Wyróżnił 4 rodzaje błędów uniemożliwiających osiągnięcie wiedzy prawdziwej. Są nimi zaufanie do bezwartościowych autorytetów, uleganie wpływowi powszechnie przyjętych zwyczajów, podleganie sugestiom tłumowi oraz ukrywanie własnej ignorancji, połączone z manifestowaniem rzekomej mądrości. Sam starał się uprawiać naukę zgodnie z głoszonym przez siebie programem. Opracował m.in. teorię szkieł wypukłych, przewidział wynalazek soczewek, mikroskopu i teleskopu, jako jeden z pierwszych w Europie pisał o igle magnetycznej, o wyrobie i użyciu prochu strzelniczego, proponował reformę kalendarza; wysuwał również wiele pomysłów dotyczących wynalazków technicznych, np.: okrętu bez żagli, maszyny latającej, pojazdu mechanicznego; 1250 przedstawił pierwszy na świecie projekt spadochronu.
Wielka wizja Rogera Bacona
Z pism Rogera Bacona najczęściej cytuje się tę frapującą i nietypową dla średniowiecznej mentalności wizję nieograniczonego i przekraczającego wszelkie bariery postępu technicznego. „W pierwszym rzędzie opiszę zadziwiające dzieła sztuki i natury (...) Można bowiem konstruować urządzenia służące do żeglugi, bez posługiwania się ludźmi wiosłującymi, mianowicie okręty możliwie jak największe, pływające po rzekach i morzach, kierowane wyłącznie przez jednego człowieka poruszające się z nieporównanie większą szybkością, aniżeli te, które poruszane były przez wielu ludzi. Można też konstruować wozy, które poruszałyby się bez korzystania z zwierząt pociągowych i to z niewyobrażalną wprost prędkością. (...) Można konstruować urządzenia służące do latania, w których mógłby siedzieć człowiek i uruchamiać pewien mechanizm, poruszający skrzydłami wprawiającymi w ruch powietrze, aby latać, jak ptaki. Także można skonstruować dość mały przyrząd służący do podnoszenia ogromnych ciężarów, w zależności od potrzeby. Można również z łatwością skonstruować przyrząd, przy pomocy którego człowiek mógłby siłą i wbrew woli innych, przyciągać do siebie tysiące ludzi; mógłby też przyciągać do siebie inne przedmioty. Można też zbudować przyrządy umożliwiające chodzenie po wodzie, zarówno w rzekach jak i morzach, i docieranie w głąb aż do samego dna bez narażania się na niebezpieczeństwo. (…) Można też sporządzać lustra w taki sposób, by rzeczy znajdujące się od nas bardzo daleko, wydawały się nam bliskie lub odwrotnie. (...) Można też tak konstruować lustra, by ciała choćby największe, wydawały się bardzo małe lub odwrotnie. (…) Do wyższego stopnia konstrukcji należy możność skupiania i przesyłania promieni, dzięki różnym sposobom skupiania i odbijania światła, i to na dowolną odległość, tak by mogły one spalać wszystko, cokolwiek znajduje się na ich drodze”. (List brata Rogera Bacona o tajemnych dziełach sztuki i natury oraz o znikomości magii).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia