• Poczytaj więcej
    (1927), tom wierszy zafascynowanego sportem Kazimierza Wierzyńskiego, w którym w kunsztownej formie opisał piękno sportowej rywalizacji. Zbiór tych wierszy został powszechnie uznany za mistrzowską apologię sportu, który poeta sytuuje na samym szczycie osiągnięć człowieka jako niepodważalny dowód dzielności, wytrwałości i piękna, symbol zwycięstwa człowieka nad samym sobą, nad własną słabością. Doskonałość formalna i zarazem humanistyczna wymowa zbioru sprawiły, że Wierzyński został wyróżniony za ten tom wierszy złotym medalem na Olimpiadzie w Amsterdamie (1928), a jego utwory zostały przetłumaczone na wiele języków. Poeta bowiem sprostał trudnemu zadaniu sugestywnego zapisu wysiłku sportowego, odnajdując oryginalne metody tego opisu. W wierszu 100 metrów na przykład rejestrował zmagania sprintera z przeciwnikiem-przestrzenią z punktu widzenia biegnącego:
    Burza kroków mych teraz zniszczy cię, rozgniecie,
    Milionem razów zgnębi, nim dojdziesz do stu —
    Przestrzeni nienawistna rozpięta na mecie.
    W następujących po sobie obrazach odtwarzał poeta poszczególne fazy sprintu: od pełnego napięcia oczekiwania na start i początku biegu (zwrotka pierwsza), poprzez galop ruchu, przekraczający ludzką skalę wysiłek biegacza (zwrotka druga i trzecia), po ostatnią fazę walki, zakończoną na mecie (zwrotka czwarta). Obrazy poetyckie złożyły się na swoistą apoteozę ruchu o tajemniczej treści, który zdaje się prowadzić zawodnika do stanów niemal sprzecznych z prawami fizyki (poczuć się lekkim jak puch). Na podobieństwo łowcy walczy on zacięcie z groźnym drapieżnikiem — podkreśla to nagromadzenie charakterystycznych czasowników (zniszczy, rozgniecie, zgnębi, dopaść). W Dyskobolu, jednym z najsławniejszych wierszy olimpijskiego cyklu, poeta portretuje bohatera walki sportowej w akcji, przyjmując punkt widzenia dyskobola (Z palców na palce, jak pstrąg się przerzuca, Jak lotne przęsło, jak skaczący most). Dobór celnych metafor, powściągliwy, ale wzniosły ton opisu składają się na wrażenia obcowania z autentycznym bohaterem, nazywającym siebie dyskobolowym herosem, który wszczyna niewstrzymany ruch. Rzut dyskiem staje się czym więcej niż dyscypliną sportową, ale bohaterskim czynem dalece wykraczającym poza granice wyobraźni, wyzwaniem rzuconym światu.
    Tomasz Miłkowski
  • Warto wiedzieć
    Wydmy nadmorskie są nieregularnymi pagórkami budowanymi z piasku wynoszonego przez fale na brzeg, a następnie usypywanego przez wiatr. Są one jednym z najbardziej pierwotnych środowisk życia. Warunki przyrodnicze na wydmach są skrajnie trudne. Piaszczyste podłoże jest niestabilne, często mocno zasolone, podatne na przesychanie i przemywanie. Piasek szybko się nagrzewa (nawet do 70°C), ale też łatwo oddaje ciepło. Brakuje w nim podstawowych składników pokarmowych, głównie azotu. Nieustanne odwiewanie piasku utrudnia kiełkowanie i odsłania systemy korzeniowe roślin, z kolei piasek nawiewany może kaleczyć organy nadziemne, a nawet zasypywać całe rośliny. Mimo nieprzyjaznych warunków, środowisko wydm tworzy jeden z bardziej urozmaiconych krajobrazów.
    Rozwój życia na wydmach stanowi klasyczny przykład sukcesji pierwotnej. Typową cechą jest strefowy układ roślinności. Posuwając się od brzegu morza wyróżnia się plażę letnią, zalewaną podczas jesienno-zimowych sztormów i praktycznie pozbawioną roślin, plażę zimową, gdzie nie docierają już fale morskie i mogą pojawiać się pojedyncze rośliny, pas skąpo porośniętych wydm białych, wydmy szare o dość zwartej pokrywie roślinnej i nieco większej zawartości próchnicy nadającej im specyficzną barwę, a następnie pas wydm ustabilizowanych roślinnością krzewinkową i w końcu leśną (np. bory chrobotkowe i bażynowe). W wyniku procesów deflacyjnych, pomiędzy wałami wydm tworzą się zagłębienia o łagodniejszym mikroklimacie i większej wilgotności podłoża. Również tu środowiska różnicują się na niewielkie wyniesienia (grzędy) i obniżenia (międzygrzędzia) zasiedlone przez gatunki o różnych wymaganiach wilgotnościowych. Jeśli na polu deflacyjnym odsłonięte zostanie lustro wody gruntowej, tworzą się kurzawki, lub niewielkie jeziora. Dogodne warunki znajdują tu sinice wiążące azot, zielenice oraz roślinność bagienna, której rozwój prowadzi do powstania torfowisk. Typowymi roślinami wydm są psammofity i halofity. Charakterystyczne są m.in. pionierskie trawy: kępkowata i gęsta piaskownica zwyczajna akumulująca nawiewany piasek oraz wydmuchrzyca piaskowa przerastająca i utrwalająca podłoże dzięki szybko rosnącym rozłogom. Przemianom roślinności na wydmach towarzyszy wzrost bogactwa gatunkowego zwierząt i stopniowy rozwój gleb. Zniszczenie pokrywy roślinnej, np. poprzez wydeptywanie, czy wycinanie lasów, prowadzi często do wtórnego uruchomienia piasku. Prawdopodobnie to właśnie nadmierna eksploatacja lasów dębowych była przyczyną powstania pasa wydm ruchomych w Słowińskim Parku Narodowym.
    Taida Tarabuła
  • To ciekawe
    We wczesnym średniowieczu budowano łaźnie w klasztorach, później trafiły do miast. Na przykład w Paryżu było ich w roku 1292 co najmniej 26. Korzystanie z nich należało raczej do zbytków. Mniej płacono za kąpiel parową (na rozgrzane kamienie lano wodę), a dwukrotnie więcej za przyjemność zażywania kąpieli w ciepłej wodzie. Ponadto można się było ostrzyc i ogolić, a nawet poddać najpowszechniejszemu zabiegowi leczniczemu, jakim było puszczanie krwi. Pod koniec XIV w. wprowadzono rozdział płci — w jedne dni kąpały się kobiety, w inne mężczyźni lub też wyodrębniano miejsca dla każdej płci z osobna. Łaźnie były nadto miejscami życia towarzyskiego, a niekiedy nierządu.
Hasło dnia: Pireneje

Rekordziści

Największa na Ziemi komora jaskiniowa
Sarawak Chamber w jaskini Lubang Nasib — objętość 12 mln m3.

Cytat dnia

„Tworzymy dla człowieka, który się ciągle zmienia, którego przyzwyczajenia, życie zamiłowanie, praca i odpoczynek są inne co kilka dziesiątek lat. ¼ Ale tworzymy także dla człowieka, który jest niezmienny. Wymiary ciała ludzkiego, proporcje jego budowy, najistotniejsze reakcje i najgłębsze pragnienia są dziś te same co w pierwszych dniach historii”
M. Nowicki W poszukiwaniu nowego funkcjonalizmu, „Skarpa” 3/I, 4 11 1945

Imieniny

Kwi 19

Emmy, Emy, Leona, Wernera

Dzień w historii

Kwi 19

zdarzyło się
1794
powołanie przez powstańców warszawskich Rady Zastępczej Tymczasowej (powstanie kościuszkowskie).
1945
utworzenie przez rząd londyński podziemnej delegatury sił zbrojnych z komendantem pułkownikiem Janem Rzepeckim.
urodzili się
1920
Reszkiewicz Alfred, językoznawca, anglista.
1944
Heckman James J., ekonomista amerykański.
odeszli
1824
Byron George, lord, poeta angielski.
1906
Curie Pierre, fizyk francuski.
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia