• Poczytaj więcej
    (1927), tom wierszy zafascynowanego sportem Kazimierza Wierzyńskiego, w którym w kunsztownej formie opisał piękno sportowej rywalizacji. Zbiór tych wierszy został powszechnie uznany za mistrzowską apologię sportu, który poeta sytuuje na samym szczycie osiągnięć człowieka jako niepodważalny dowód dzielności, wytrwałości i piękna, symbol zwycięstwa człowieka nad samym sobą, nad własną słabością. Doskonałość formalna i zarazem humanistyczna wymowa zbioru sprawiły, że Wierzyński został wyróżniony za ten tom wierszy złotym medalem na Olimpiadzie w Amsterdamie (1928), a jego utwory zostały przetłumaczone na wiele języków. Poeta bowiem sprostał trudnemu zadaniu sugestywnego zapisu wysiłku sportowego, odnajdując oryginalne metody tego opisu. W wierszu 100 metrów na przykład rejestrował zmagania sprintera z przeciwnikiem-przestrzenią z punktu widzenia biegnącego:
    Burza kroków mych teraz zniszczy cię, rozgniecie,
    Milionem razów zgnębi, nim dojdziesz do stu —
    Przestrzeni nienawistna rozpięta na mecie.
    W następujących po sobie obrazach odtwarzał poeta poszczególne fazy sprintu: od pełnego napięcia oczekiwania na start i początku biegu (zwrotka pierwsza), poprzez galop ruchu, przekraczający ludzką skalę wysiłek biegacza (zwrotka druga i trzecia), po ostatnią fazę walki, zakończoną na mecie (zwrotka czwarta). Obrazy poetyckie złożyły się na swoistą apoteozę ruchu o tajemniczej treści, który zdaje się prowadzić zawodnika do stanów niemal sprzecznych z prawami fizyki (poczuć się lekkim jak puch). Na podobieństwo łowcy walczy on zacięcie z groźnym drapieżnikiem — podkreśla to nagromadzenie charakterystycznych czasowników (zniszczy, rozgniecie, zgnębi, dopaść). W Dyskobolu, jednym z najsławniejszych wierszy olimpijskiego cyklu, poeta portretuje bohatera walki sportowej w akcji, przyjmując punkt widzenia dyskobola (Z palców na palce, jak pstrąg się przerzuca, Jak lotne przęsło, jak skaczący most). Dobór celnych metafor, powściągliwy, ale wzniosły ton opisu składają się na wrażenia obcowania z autentycznym bohaterem, nazywającym siebie dyskobolowym herosem, który wszczyna niewstrzymany ruch. Rzut dyskiem staje się czym więcej niż dyscypliną sportową, ale bohaterskim czynem dalece wykraczającym poza granice wyobraźni, wyzwaniem rzuconym światu.
    Tomasz Miłkowski
  • Warto wiedzieć
    Deltę rzeki tworzą nagromadzone osady rzeczne (głównie piaski, iły i muły) przy ujściu rzeki do morza lub jeziora. Delta ma zarys zbliżony do greckiej litery Δ (stąd nazwa, użyta już w V w. p.n.e. przez Herodota na określanie delty Nilu). W przekroju podłużnym górna, nadwodna część delty jest prawie pozioma (równia deltowa), niewiele wznosi się ponad poziom zbiornika wodnego, dalej w kierunku zbiornika jej powierzchnia obniża się (skłon delty) początkowo stromo, następnie coraz łagodniej. Gromadzące się w delcie osady stanowią przeszkodę dla przepływu rzeki i powodują rozdzielanie się jej koryta na liczne ramiona (kanały rozprowadzające), często zmieniające swe położenie w obrębie równi deltowej. Delty powstają w miejscach, gdzie głębokość zbiornika wodnego przy ujściu rzeki nie jest zbyt duża, a akumulacja osadów przeważa nad niszczącą działalnością falowania i wywołanych nim prądów, a także pływów, usuwających przyniesiony przez rzekę materiał skalny. Delta powiększa się (przyrasta) głównie przez gromadzenie się osadów w górnej części jej skłonu. Tempo przyrostu delty może być różne, w skali rocznej wynosi ono np.: dla delty Missisipi 40–106 m, dla delty rzeki Kury 300 m, a dla delty górskiej rzeki Terek 500 m. W korytach kanałów rozprowadzających i w pobliżu ich ujść gromadzą się osady o najgrubszym ziarnie, na niższej części skłonu delty i na jej przedpolu (zw. prodeltą) ziarna osadów są coraz mniejsze. Ponieważ przyrost osadów delty powoduje przesuwanie się jej w stronę zbiornika wodnego, w pionowym profilu osadów deltowych najniżej występują osady drobnoziarniste (ilaste), wyżej wielkość ziaren stopniowo się zwiększa. Jest to jeden ze wskaźników pozwalających na rozróżnianie osadów deltowych powstałych w ubiegłych epokach geologicznych. Osady delty mogą osiągać znaczną miąższość w przypadku, gdy w miarę ich nagromadzania się następuje obniżanie się dna zbiornika wodnego (subsydencja); w takich utworach deltowych w przeszłości geologicznej mogło dochodzić do gromadzenia się mas substancji roślinnej, które dały początek pokładom węgla. Istniały w nich także warunki do tworzenia się złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Obszary zajmowane przez deltę mogą osiągać znaczne rozmiary, np. delta Gangesu i Brahmaputry ma ok. 100 tys. km2, delta Leny 45 tys. km2, delta Missisipi 32 tys. km2, delta Nilu 22 tys. km2, delta Wisły 1,7 tys. km2. Na równiach deltowych powstają bardzo urodzajne gleby, dlatego te obszary mają duże znaczenie rolnicze, czego przykładem może być pokryty madami obszar delty Wisły (zw. Żuławami Wiślanymi) lub delty Nilu.
  • To ciekawe
    Ludzie w XVI w. byli przekonani, że ciało wyposażone jest w przepuszczalne powłoki. Woda wszędzie się wciska, powodując zagrożenia (syfilis, ciąża z kąpieli). Łaźnie miejskie zanikały we Francji w ciągu 1. poł. XVI w. Zmieniły się ich funkcje. Kąpiel była zajęciem elitarnym i rzadko stosowanym, a same łaźnie stały się raczej gospodami, miejscem sekretnych schadzek.
Hasło dnia: Marie-Galante

Rekordziści

Najgłębszy ocean Ziemi
Ocean Spokojny — 11 034 m w Rowie Mariańskim.

Cytat dnia

„Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj”
List do Rzymian 12,21

Imieniny

Kwi 16

Benedykta, Bernadety, Bernardy, Erwina, Julii, Kseni, Patrycjusza, Patrycego, Patryka

Dzień w historii

Kwi 16

zdarzyło się
1922
układ między Rosyjską Federacją Socjalistycznych Republik Radzieckich a Niemcami w Rapallo; zbliżenie państw kwestionujących system wersalski.
1943
prośba rządu polskiego skierowana do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o przeprowadzenie śledztwa w sprawie grobów oficerów polskich odkrytych w Katyniu.
urodzili się
1775
Gutkowski Wojciech, inżynier, pedagog i ekonomista.
1671
Law John, szkocki finansista i ekonomista.
odeszli
1828
Goya y Lucientes Francisco José de, jeden z najwybitniejszych i najbardziej oryginalnych malarzy hiszpańskich.
1991
Jasiński Roman, tancerz, baletmistrz.
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia