zysk

zysk,

ekon. najogólniej, nadwyżka przychodów nad kosztami, dodatni wynik finansowy z całokształtu działalności przedsiębiorstwa.

Rachunek zysków i strat pozwala na ustalenie zysku na kilku poziomach:

Ze względu na sposób kalkulacji kosztów można wyróżnić zysk księgowy, zysk normalny i zysk ekonomiczny. Zysk księgowy, jako kategoria księgowa (rachunkowa), stanowi nadwyżkę ujętych w ewidencji faktycznie uzyskanych przychodów z różnych źródeł nad faktycznie poniesionymi kosztami. Odmienną kategorią jest zysk ekonomiczny, który oblicza się uwzględniając w kalkulacjach koszt alternatywny (zwany też kosztem ekonomicznym lub kosztem utraconych możliwości) w postaci sumy dochodów utraconych wskutek niewykorzystania posiadanych zasobów w najlepszym z dostępnych zastosowań. Do tak rozumianych kosztów ekonomicznych wlicza się zatem koszty księgowe, a ponadto wynagrodzenie właściciela przedsiębiorstwa (wówczas, gdy jest w nim zatrudniony) oraz alternatywny koszt kapitału właścicielskiego, zaangażowanego w przedsiębiorstwie, równy kwocie utraconych dochodów z zainwestowania kapitału wg rynkowej stopy procentowej. Koszty ekonomiczne obejmują zatem, oprócz kosztów księgowych, zysk normalny — kwotę odpowiadającą kosztom kapitału własnego i wynagrodzenia przedsiębiorcy. Zysk ekonomiczny (zwany też nadzwyczajnym) jest nadwyżką przychodów nad kosztami ekonomicznymi, zyskiem przekraczającym dochód, który przedsiębiorca mógłby uzyskać angażując swój kapitał w przedsięwzięcie o przeciętnej rynkowej stopie zwrotu. Zysk ekonomiczny w swojej istocie jest zbliżony do występującej w finansach przedsiębiorstw kategorii ekonomicznej wartości dodanej (ang. Economic Value Added), wyrażającej zysk operacyjny po opodatkowaniu, pomniejszony o koszty kapitału własnego.

Zysk przedsiębiorstwa jest wypadkową efektywności różnych sfer działalności, wyrazem jego siły dochodowej. Wielkość zysku podmiotu gospodarczego ma charakter względny; zależy od metod pomiaru przychodów i kosztów, wyceny aktywów i pasywów, znajdujących swój wyraz w prowadzonej polityce bilansowej.

Kształtowanie się zysku podlega wpływom wielu czynników, wśród których podstawową rolę odgrywa sprzedaż (wolumen, ceny, asortyment, jakość, nowoczesność, warunki oraz koszty, ich poziom i zależność od wielkości sprzedaży, struktura rodzajowa) oraz wszystkie czynniki, oddziałujące na sprzedaż i koszty, zarówno o charakterze wewnętrznym (zasoby ludzkie, materialne, informacyjne, jakość zarządzania), jak i zewnętrznym (koniunktura, inflacja, polityka makroekonomiczna, sytuacja w branży, pozycja rynkowa, charakter konkurencji). Ważna rola zysku w ekonomice przedsiębiorstwa wynika z pełnionych funkcji. Ze względu na swój wynikowy charakter, syntetyczną formę, szerokie pole recepcji oraz wymierną postać, zysk stanowi najbardziej uniwersalny miernik efektów działalności przedsiębiorstwa. Jako element nadwyżki operacyjnej (zysk netto + amortyzacja), zysk jest źródłem samofinansowania rozwoju, warunkuje wzrost wartości firmy. Zysk stanowi też przedmiot materialnego zainteresowania, jest źródłem dochodów właścicieli (dywidendy, udziały w zyskach), nagród i premii dla kierownictwa i załogi przedsiębiorstwa. Zainteresowanie państwa zyskiem przedsiębiorstw wynika z tego, że od ich poziomu zależą wpływy budżetowe. W analizie zysku bada się jego poziom, kierunki i przyczyny zmian, możliwości zwiększenia w przyszłości. Analiza zysku dotyczy zarówno wartości bezwzględnych, jak i różnych wskaźników zyskowności (rentowności). W planowaniu inwestycji zwykle jest badany próg rentowności i przeprowadzane analizy wrażliwości zysku na zmiany czynników, od których jest zależny w celu wyznaczenia marginesów bezpieczeństwa finansowego.

Maria Hajkiewicz-Górecka

Bibliografia

D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch Ekonomia, t. 1, Warszawa 1993;

T. Waśniewski, W. Skoczylas Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie, Warszawa 2002.