zbiornik wodny
 
Encyklopedia PWN
zbiornik wodny,
obiekt naturalny, to np. morze, jezioro, staw, lub sztuczny — obiekt gospodarki wodnej utworzony przez budowlę piętrzącą (zaporę, jaz) lub przez wykorzystanie zagłębienia terenowego (np. wyrobiska po piasku lub węglu brunatnym); do sztucznych zbiorników wodnych są zaliczane także stawy utworzone przez groble oraz inne obiekty magazynujące wodę, np. zbiorniki wodne wodociągowe i przeciwpożarowe.
Zbiornik wodny sztuczny może być: retencyjny, przepływowy, wyrównawczy lub suchy.
Zbiorniki retencyjne, zw. zaporowymi, znajdują się przy zaporach i służą do przejmowania wody w przypadku jej nadmiaru (powodzi, roztopów wiosennych) oraz oddawania jej w okresach suszy, chronią przed powodzią tereny położone poniżej; zgromadzone masy wody są wykorzystywane do celów energetycznych (do napędu turbin elektrowni wodnych), do nawadniania użytków rolnych, do zaopatrzenia w wodę miast i zakładów przemysłowych, poprawy warunków żeglugi oraz do celów rekreacyjnych.
Zbiorniki przepływowe, zw. przyjazowymi, znajdują się przy ruchomych jazach i jest w nich utrzymywany stały poziom wody (w danej jednostce czasu ze zbiornika odpływa tyle wody, ile do niego dopływa); duże zbiorniki przepływowe mogą, ze względu na wykorzystanie do celów energetycznych, nieznacznie (o kilkadziesiąt cm) obniżać wieczorami poziom wody; utrzymanie stałego poziomu w zbiornikach wodnych pozwala na łatwe pobieranie wody (dla przemysłu, miast lub celów rolniczych) i umożliwia dobre zagospodarowanie terenów przyległych; wadą zbiorników wodnych przepływowych jest to, że nie mogą magazynować wody na okres suszy; zbiorniki te są budowane gł. na nizinach, gdzie nie ma odpowiednich warunków do magazynowania wody. Kaskady zbiorników wodnych przepływowych (cofka jednego zbiornika sięga do następnego zbiornika) to rzeki zestopniowane (stopień wodny).
Zbiorniki wodne suche to zbiorniki wodne wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej; upusty w zaporach, tworzących te zbiorniki, nie mają zamknięć; w okresach między powodziami woda przepływa w sposób naturalny przez czaszę zbiornika i spusty (upusty denne). Zatrzymywanie wody w zbiorniku wodnym następuje, gdy przepływ jest większy od zdolności przepustowej spustów. Po przejściu fali powodziowej i zmniejszeniu przepływu w rzece czasza jest znowu „sucha” i często wykorzystywana jako pastwisko. W Polsce istnieje 12 zbiornikach wodnych suchych (wszystkie w Sudetach), największy to Sobieszów. Odmianą suchego zbiornika wodnego jest polder powodziowy w postaci niezabudowanego terenu, na którym mogą być łąki i pastwiska.
Największe zbiorniki wodne w Polsce to zbiornik w Solinie na Sanie (retencyjny, o pow. 21,1 km2 i pojemności 472 mln m3, przy maksymalnym spiętrzeniu wody), we Włocławku na Wiśle (przepływowy, o pow. 70,4 km2 i pojemności 376 mln m3) oraz w Jeziorsku na Warcie (retencyjny, o pow. 42,3 km2 i pojemności 202,8 mln m3). Największe na świecie zbiorniki wodne retencyjne to Kariba na Zambezi (o pow. 5500 km2 pojemności 180,6  · 103 mln m3), Bracki na Angarze (o pow. 5470 km2 i pojemości 169,3 · 103 mln m3) oraz Jezioro Nasera na Nilu (o pow. 5120 km2, pojemności 162 · 103 mln m3). Największym zbiornikiem wodnym przepływowym jest Zbiornik Samarski na Wołdze (o pow. 6450 km2 i pojemności 58 · 103 mln m3 ). Niekiedy budowle piętrzące służą do podpiętrzenia jezior, np. Jezioro Pakoskie (nadpiętrzenie — 4,9 m). Budowa zapory i utworzenie zbiornika wodnego pociąga za sobą pewne zmiany w środowisku naturalnym.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia