zarodkowy rozwój, embriogeneza, rozwój embrionalny,
zool. zespół procesów prowadzących do przekształcenia się zapłodnionego jaja (zygoty) w organizm mający pierwotne narządy, przypominający organizm dorosły (np. ludzki płód) lub też mający wygląd odmienny od organizmu dorosłego (np. larwy jeżowców), do wyklucia się z jaja lub opuszczenia ciała matki.
zarodkowy rozwój
Encyklopedia PWN
Przebiega w określonych etapach: zapłodnienie, bruzdkowanie, gastrulacja (w wyniku której powstają listki zarodkowe, u większości zwierząt trzy), tworzenie się narządów pierwotnych i organogeneza; rozwój zarodkowy jamochłonów i gąbek kończy się na etapie 2 listków zarodkowych, u niektórych zwierząt, np. szkarłupni — po wytworzeniu się narządów pierwotnych; rozwój zarodkowy ssaków trwa do zakończenia organogenezy. U zwierząt, u których organogeneza nie zostaje w rozwoju zarodkowym zakończona, powstaje larwa, zdolna do samodzielnego życia, osiągająca postać ostateczną po przeobrażeniu. Podczas rozwoju zarodkowego wielu zwierząt — gadów, ptaków i ssaków, a także owadów — wytwarzają się dodatkowe narządy zarodkowe, błony płodowe, u ssaków i człowieka ponadto łożysko.
Rozwój zarodkowy człowieka, podobnie jak większości ssaków, przebiega w organizmie matki (ciąża). Zapłodnienie zachodzi w górnej części jajowodu. Bruzdkowanie zaczyna się w ok. 36 godzin po zapłodnieniu — zarodek składa się wtedy kolejno z 2, 4, 8, 16 itd. blastomerów — przyjmuje formę grudki (morula), która przekształca się w blastocystę, tj. pęcherzyk z zagęszczeniem komórek (na jednym biegunie) tworzącym tzw. węzeł zarodkowy, który jest właściwym zarodkiem; blastocysta przesuwa się przez jajowód i dociera do macicy, gdzie zagłębia się w błonę śluzową (ok. 6. dnia rozwoju zarodkowego) i zagnieżdża (implantuje); węzeł zarodkowy przekształca się w tym czasie w tarczkę zarodkową, w niej przebiega gastrulacja i wytwarzają się 3 listki zarodkowe (11.–19. dnia rozwoju zarodkowego). Jednocześnie z implantacją i tworzeniem się narządów pierwotnych, m.in. cewki nerwowej, jelita pierwotnego, powstają błony płodowe. W czasie powstawania narządów pierwotnych zarodek zwija się w formę wałka rozszerzonego w miejscu zawiązka głowy. Około 4. tygodnia rozwoju zarodkowego rozpoczyna się tworzenie narządów ostatecznych — organogeneza, zmienia się przy tym kształt zarodka. W pierwszym miesiącu jest widoczne uwypuklenie nad stosunkowo dużym sercem i zawiązki odnóży w formie parzystych pączków po bokach ciała; dopiero od 4. miesiąca rozwoju zarodek upodabnia się do postaci ludzkiej, od tego czasu jest zwany płodem.
