zapłodnienie
 
Encyklopedia PWN
zapłodnienie, fertylizacja,
w przebiegu rozmażania płciowego, połączenie gamety żeńskiej (komórki jajowej) i męskiej (plemnika) w jedną komórkę, zw. zygotą, która daje początek nowemu organizmowi.
U zwierząt i człowieka dojrzały plemnik (u wielu gat., także u ssaków, osiągający ostateczną dojrzałość w drogach rodnych samicy — tzw. kapacytacja) wnika do jaja powodując jego aktywację, co przejawia się m.in. reakcją korową (blokowanie wnikania nowych plemników) i wytworzeniem na powierzchni jaja błony — blok polispermii; u wielu gat. zwierząt następuje wtedy również wyrzucenie ciałek kierunkowych (oogeneza), po czym haploidalne już jądro jaja, zw. przedjądrzem żeńskim, przesuwa się do środka jaja; główka plemnika oddziela się od witki, pęcznieje, powraca do kształtu normalnego jądra komórkowego — przekształca się w tzw. przedjądrze męskie; najistotniejszym momentem zapłodnienia jest połączenie się obu przedjądrzy (kariogamia) w jedno jądro komórkowe; zachodzi wtedy wyrównanie liczby chromosomów do liczby diploidalnej, zostaje określony genotyp nowego organizmu i wyznaczona jego płeć genetyczna; jajo i plemnik tylko przez określony czas są zdolne do zapłodnienia, u człowieka i innych ssaków jajo przez 24–36 godz., plemnik do 72 godz.; człowiek może zapobiec zapłodnieniu stosując różne metody antykoncepcji. W świecie glonów, grzybów i roślin przebieg zapłodnienia jest różny u różnych grup systematycznych; u niektórych grzybów i glonów zapłodnienie zachodzi między morfologicznie podobnymi gametami, a u podstawczaków nawet między komórkami somatycznymi; u innych glonów i grzybów oraz u roślin wyższych gamety są zróżnicowane (plemniki, komórki jajowe); u okrytonasiennych zachodzi zapłodnienie podwójne.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia