wzrost gospodarczy

wzrost gospodarczy,

ekon. proces rozszerzania zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej; potocznie przyrost realnego produktu narodowego brutto (PNB).

W teorii ekonomii pojęcie „wzrost gospodarczy” służy do opisania zmian ilościowych, a nie jakościowych; zmiany jakościowe opisuje rozwój gospodarczy. Ze względu na to, że zdolności produkcyjne gospodarki są trudne do zmierzenia (i praktycznie nie są mierzone), miarą wzrostu gospodarczego jest przyrost realnego PNB. Nie jest to jednak miara precyzyjna, gdyż w cyklu koniunkturalnym PNB zmienia się nie tylko ze względu na zmiany rozmiarów zdolności produkcyjnych, ale również zmiany stopnia ich wykorzystania. Dlatego realny PNB jest lepszą miarą wzrostu gospodarczego w długim okresie, kiedy są eliminowane krótkookresowe wahania cykliczne. Tempo wzrostu gospodarczego zależy od zasobów czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału) oraz postępu technicznego. Rozróżnia się ekstensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększanie zasobów, np. wzięcie pod uprawę nowych areałów ziemi oraz — intensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów, np. przez zwiększenie wydajności z hektara gruntów ornych.

Wysokie i stabilne tempo wzrostu gospodarczego jest nadrzędnym celem polityki gospodarczej wszystkich rządów; niekiedy bywa ono fetyszyzowane (C. Furtado Mit rozwoju gospodarczego 1976, wydanie polskie 1982). W okresie konfrontacji między systemem komunistycznym i kapitalistycznym (zimna wojna), wysokie tempo wzrostu gospodarczego krajów komunistycznych było wykorzystywane jako argument przemawiający za wyższością systemu komunistycznego. We współczesnym świecie procesy wzrostu gospodarczego przebiegają w różnym tempie w różnych regionach świata; w 1. połowie lat 90. XX w. najszybciej rozwijał się region Azji Południowo-Wschodniej (tzw. azjatyckie tygrysy), najwolniej kraje wysoko rozwinięte (Europa i Ameryka Północna). Istnieją rozległe regiony, w których nie występuje wzrost gospodarczy (przede wszystkim Afryka) oraz kraje, w których tempo wzrostu gospodarczego jest ujemne (przede wszystkim kraje powstałe po rozpadzie ZSRR).