woluntaryzm
tendencja do akcentowania istnienia w psychice ludzkiej woli i traktowania jej jako motoru wszelkich ludzkich poczynań;
[łac. voluntas ‘wola’],
woluntaryzm
Encyklopedia PWN
stanowisko filozoficzne absolutyzujące wolę bądź jako władzę ludzkiej psychiki, bądź jako metafizycznie pojętą „siłę”, pierwiastek bytu. Termin „woluntaryzm” wprowadził 1883 F. Tönnies na oznaczenie stanowiska filozoficznego sprowadzającego wszystkie zjawiska do woli i upatrującego w niej ostateczną zasadę rzeczywistości.
W ontologii (w. metafizyczny) w. przejawił się najdobitniej w systemie filozoficznym A. Schopenhauera; do bardziej umiarkowanych przedstawicieli w. należeli francuscy spirytualiści XIX w. (np. Maine de Biran, F. Ravaisson); koncepcjami Schopenhauera była inspirowana filozofia E. Hartmanna oraz koncepcja świata F.W. Nietzschego oparta na uznaniu za osnowę świata „woli mocy”. W psychologii (w. psychologiczny) w. wystąpił XIX–XX w. w postaci twierdzenia, że procesy wolicjonalne (akty woli) jako swoiste nie dadzą się sprowadzić do innych zjawisk psychicznych, że odgrywają one w psychice człowieka szczególną rolę jako podstawa całego życia psychicznego (m.in. W. Wundt i W. James). W filozofii i naukach społecznych XX w. odrzucono w. jako niezgodny z naukową wiedzą o podstawach i przebiegu procesów psychicznych.
