wolfram

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

wolfram, W, wolframium,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 74;

Symbol: W

Nazwa łacińska: Wolframium

Liczba atomowa: 74

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 6 — chromowce

Odkrycie: 1781

Odkrywca: Scheele Carl (Karl) Wilhelm

względna masa atomowa 183,85; wolfram należy do grupy chromowców; metal srebrzystobiały, ciężki, bardzo twardy, po węglu najtrudniej topliwy pierwiastek chemiczny; temperatura topnienia 3410°C, temperatura wrzenia 5660°C, gęstość 19,35 g/cm³; wykazuje podobieństwo właściwości chemicznych do molibdenu; jest odporny na działanie tlenu, wody, kwasów, nawet stężonego kwasu azotowego i wody królewskiej (następuje pasywacja); ulega działaniu mieszaniny kwasu azotowego i fluorowodorowego oraz działaniu stopionych alkaliów w obecności utleniaczy; sproszkowany jest piroforyczny; przyjmuje stopnie utlenienia od II do VI (związki najtrwalsze), w niektórych związkach koordynacyjnych także –II, –I i 0; do najważniejszych związków należą tritlenek wolframu, WO₃, temperatura topnienia 1473°C, nie ulega działaniu wody i kwasów (z wyjątkiem kwasu fluorowodorowego), roztwarza się w roztworach wodorotlenków litowców, stosowany do otrzymywania czystego wolframu, wyrobu farb ceramicznych, i wolframiany — sole kwasu wolframowego H₂WO₄ oraz polikwasów wolframu. W przyrodzie wolfram występuje tylko w stanie związanym; głównymi minerałami są wolframit i szelit. Wolfram jest stosowany jako dodatek stopowy do stali konstrukcyjnych, narzędziowych i pancernych, żarowytrzymałych stopów niklu, kobaltu, niobu, molibdenu, tantalu i in.; technicznie czysty wolfram jest wykorzystywany w przemyśle lotniczym, elektronicznym i elektrotechnicznym (m.in. nietopliwe elektrody spawalnicze), ze spieków wolframu wytwarza się żarniki lamp żarowych. Węglik wolframu, WC, jest głównym składnikiem narzędziowych węglików spiekanych; siarczek, WS₂, jest używany jako smar odporny na wysoką temperaturę, wolframiany, np. CaWO₄, jako luminofory. Stopy wolframu są stosowane jako materiał konstrukcyjny (wolframu stopy).

Dawniej (w niektórych krajach także obecnie) wolfram nazywano tungstenem; pierwiastek został odkryty 1781 przez K.W. Scheelego (w postaci kwasu wolframowego); 1783 czysty metal wydzielili i nadali mu nazwę wolfram bracia J.J. i F. d’Elhuyar.